Thomas van der Noot

Thomas van der Noot is geboren in de Brusselse patriciërsfamilie Van der Noot. Leden van de familie worden aangetroffen in het stadsbestuur en in dienst van de Bourgondische hertogen. Zijn familie gaat terug tot in de 13de eeuw. Van der Noot wordt als bastaard aangeduid in de octrooi-acten en zou dus buitenechtelijk verwekt zijn door zijn vader Aert van der Noot. Zijn patriciërsafkomst blijft hij trouw in zijn drukkersmerk: een geharnaste zeeridder met vissenstaart en de tekst ‘Ic sals ghedincken’ in een banderol.[2]

Van der Noot geniet een uitstekende opvoeding. Zo deelt hij mee in zijn geproduceerde teksten een bekwaam vertaler uit het Latijn, Frans, Duits en Spaans te zijn. Naar eigen zeggen verbleef van der Noot in Parijs, Lyon en nog vele andere steden om ervaringen omtrent het boekenvak op te doen. Hij legde daar goede contacten en verzamelde belangrijk materiaal voor zijn pers. Dit alles vertelt hij in de teksten van zijn fonds.[3]

In 1504 wordt hij voor het eerst genoemd als boekbinder in de stadsrekeningen van Brussel. Hij zou dan zijn eerste poging doen om zich met een bedrijf te vestigen. Kort daarna blijkt hij echter een drukkersatelier te Antwerpen te hebben. Later gaat hij een langdurig zakelijk contact aan met de Antwerpse drukker Claes de Grave, met wie hij verschillende coproducties maakt. In 1508 vestigt van der Noot zich uiteindelijk definitief in Brussel en daar zal hij vermoedelijk tot aan zijn dood blijven. Brussel miste al een drukpers sinds de broeders van het Gemene Leven het in 1487 voor bekeken hielden, en van der Noot wist dan ook met succes daar een publiek aan te boren.

Er zijn veel onzekerheden omtrent de datering van een deel van zijn drukken. Veel van Thomas van der Noot zijn gedrukte werken zijn ook niet bewaard gebleven. Zo zijn er verschillende drukken bekend in een enkel exemplaar en van sommige drukken hebben we enkel een indicatie op grond van bibliografische beschrijvingen uit het verleden.[4]

In de eerste periode van zijn productie is Thomas van der Noot onzeker over het publiek waartoe hij zich moet richten. Hij begint met het drukken van een heiligenleven over Sint Rombout, waarschijnlijk bedoeld voor bedevaartgangers. Dan probeert hij succes te winnen bij de plaatselijke kooplieden met een praktisch cijferboek. Zijn volgende uiteenlopende publicaties zijn onder andere een Franse rijm- en prozatekst uit de kringen van het Bourgondische hof, geschreven door Jean Lemaire de Belges en een leerboek in de logica in het Latijn, geschreven door Thomas Murner. Uiteindelijk vindt hij zijn weg bij het Nederlandstalig publiek in Brussel door zich voornamelijk te richten op de betere kringen. Zo maakte hij gebruik van het plaatselijke milieu van rederijkers en broederschappen en van dat van patriciërs en welgestelde burgerij. Thomas van der Noot gaat rederijkersteksten drukken en bouwt een nauw contact op met Jan Smeken, van wie hij voornamelijk het werk publiceert. Daardoor wordt hij de eerste drukker van eigentijdse literatuur die de naam van de auteur vermeldt.[5]

In het Nederlands:

• Der scaepherders calengier: 1511.
• Legende van S. Rombout: (c.1505?).
• Sommeghe foertuigen van Ceurdanck: 1 december 1523.
• Den Bibel in ’t corte: 1513. Ex: Leiden UB.
• Dboeck der inghelen: 18 november 1517. Ex: Leiden UB.
• Tbouck van wondre: 1513. Ex: Leiden UB.
• Hier. von Brunschwig, Die distellacien ende virtuyten der wateren: 1517. Ex: ’s-Gravenhage KB.
• Die waerachtige const der geometrien: 1513 Ex: Gent UB
• Een schoone contemplacie opten psalm Misere mei deus: (c.1516) Ex: London Brit. Libr.
• Die distilacien ende virtuyten der wateren: (c. 1520).
• Die VII getiden op die Passie Ons Heere. van der Noot: (c. 1507). Ex: Antwerpen Plantijnmuseum.
• Historie ende leven van S. Jan van Beverly: (c. 1512). Ex: Gent UB.
• Olivier de la Marche, Den triumphe ende tpalleersel vanden vrouwen: 1514. Ex: ’s-Gravenhage KB.
• Magninus Mediolanensis, Tregement der ghesontheyt: 1514. Ex: ’s-Gravenhage KB.
• Die maniere om te leeren cyffren: 1508. Ex: Brussel KB.
• Quiricus de Augustis, Dlicht der apoteker: 1515. Ex: ’s-Gravenhage KB.
• Den roseghaert vanden bevruchten vrouwen: 1516. Ex: Gent UB.
• Tscep vol wonders: 1514. Ex: ’s-Gravenhage KB. Tscep vol wonders: (c.1520?). Ex: Gent UB.
• Dit es vander siecten der brooscer naturen: (c.1510?). Ex: ’s-Gravenhage KB.
• De spieghel der behoudenessen: (c. 1508?). Ex. Hamburg StB.
• Pedro Ximenez de Prexano, Dat licht der herstene: 1518. Ex: ’s-Gravenhage KB.
• Boecxken van de ordene van S. Birgitten: (c. 1519?). Ex: Stockholm KB.
• Tbouck van wondre: (na 1513).
• Een notabel boecxken van cokeryen: (c. 1514). Ex. München Bayer. StB.
• De loose vossen der werelt: 1517.
• Die cronijcke van Vlaenderen int corte: (c. 1515). Ex: ’s-Gravenhage KB.
• Jan van den Dale, De uure van der doot: (c. 1516). Ex: München Bayer. StB.
• Jan Smeken, Gedicht met beschrijving van de feesten ter ere van het Gulden Vlies: 1516. Ex: Gent UB. Jan Smeken, Gedicht met beschrijving van de feesten ter ere van het Gulden Vlies: (c. 1517?). Ex: München Bayer. StB (fragm.).
• Historie van Turias ende Floreta: 11523. Ex: Rostock UB (fragm.).
• Legende van Sinte Alena: (c. 1518?). Ex: Brussel KB.
• Samenspraeck tusschen meester ende discipel over die sacramenten: (c. 1510?). Ex: ’s-Gravenhage KB (fragm.).
• Jan Smeken, Dwonder dat in die stat van Bruesel ghemaect was van claren ijsen en snee: (1511). Ex: ’s-Gravenhage KB.
• Tbouck van wondre: 1513. Ex: Washington Libr. of Congress.
• Der foertuynen troost: (c. 1512?). Ex: Washington Libr. of Congress.
• Den spieghel der duecht: 1515. Ex: Washington Libr. of Congress.

In het Frans:

• N. Ladam, Le joyeux reveil de le election imperialle de Prinsche Charles: (1519). Ex: Gent UB.
• Jean Lemaire de Belges, La concorde du gendre humain: 1508, Ex: Paris Bibl. Nat.
• Th. Murner, Logica memorative: 1509. Ex: Paris Bibl. Nat.