Staatssteun (Europese Unie)
Staatssteun is een concept uit het Europees Unierecht. Vooralsnog bestaat geen exacte definitie van staatssteun,[1] maar er is daar sprake van wanneer cumulatief wordt voldaan aan een aantal voorwaarden.[2][3][4]
In zeer algemene termen is staatssteun een ongeoorloofde vorm van meestal financiële steun door de overheid van een specifieke onderneming.
Staatssteun is in principe verboden.[5] Er bestaan echter een aantal uitzonderingen hierop. Het verbod op staatssteun probeert de vrije mededinging te vrijwaren.
Voorwaarden en toepassing
Er is sprake van staatssteun die het Europees recht schendt wanneer een steunmaatregel van de staat of in welke vorm ook die met staatsmiddelen wordt bekostigd, de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalst of dreigt te vervalsen, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt.[6]
Elk door publieke instellingen of middelen bekostigd voordeel dat slechts aan één of meerdere bepaalde ondernemingen wordt toegekend, maakt in principe staatssteun uit. Evenwel bestaan er meerdere afwijkingen op dit principe en bovendien is niet elke vorm van staatssteun automatisch problematisch.[7][8][9]
Zodat er sprake is van staatssteun, moet aan alle volgende voorwaarden worden voldaan:[10]
- de steun moet verleend worden aan een onderneming die een economische activiteit verricht, ongeacht de rechtsvorm en wijze van financiering ervan[11]
- de steun wordt door staatsmiddelen gefinancierd: ook acties door de overheid worden hieronder verstaan[12]
- non-marktconformiteit: deze staatsmiddelen leveren een economisch voordeel op dat niet via normale commerciële weg verkregen zou zijn[13]
- het betreft een selectieve maatregel, met dien verstande dat het gaat om een elke door de overheid gemaakte preselectie[14]
- de steunmaatregel kan de mededinging vervalsen en dreigt aanleiding te geven tot een ongunstige beïnvloeding van het handelsverkeer binnen de Europese Unie.
Toepasselijke wetsbepalingen
Staatssteun wordt volledig geregeld door het Europees Unierecht in de artikelen 107-109 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie.
Artikel 107 bevat de inhoud van het staatssteunbegrip, artikel 108 bepaalt de procedure en artikel 109 betreft een rechtsbasisbepaling.
Geen nationaal recht
Er is geenszins sprake van een parallelle toepassing aangezien er geen nationaal staatssteunrecht bestaat. Dit wordt immers niet getolereerd door de Europese Commissie aangezien volgens de Commissie de nationale mededingingsautoriteiten in geval van een geding automatisch de kant van de staat zou kiezen.
Procedure
De Europese Commissie houdt toezicht op staatssteun. Indien de lidstaat niet gehoorzaamt aan de aanmaningen van de Commissie, kan de Commissie een zaak aanhangig maken bij het Hof van Justitie van de Europese Unie.[15]
Sancties
In tegenstelling tot vele sancties in het Europees recht, kan er bij staatssteun geen boete worden opgelegd.
De enige sanctie die er bij staatssteun bestaat is dat de veroordeelde onderneming de staatssteun moet terugbetalen.[16]
Uitzonderingen
Artikel 107, tweede en derde alinea bevat een opsomming van een aantal vormen van steunmaatregelen die niet als staatssteun worden beschouwd zoals bijvoorbeeld steunmaatregelen ter ontwikkeling van regionale economieën, cultuur enzovoort. Ondanks het algemene verbod wordt staatssteun soms noodzakelijk bevonden om tekortkomingen in de marktwerking te verhelpen met het oog op een goed functionerende en billijke economie.[17]
Voorbeelden
Er bestaat veel rechtspraak rond staatssteun. De Commissie en het Hof van Justitie stelden in vele gevallen staatssteun vast in zaken met bekende ondernemingen, zoals BMW, Apple en Ikea.
Bronnen, noten en/of referenties
|