Sportiviteit

Wie zich niet sportief gedraagt zal hier vaak gevolgen van ondervinden. Meestal zullen de scheidsrechter, de trainer, de coach of eventueel teamgenoten de sporter op diens onsportieve gedrag aanspreken. De spelregels voorzien vaak in sancties.

Het zal voor de tegenstander vaak aanleiding zijn zich eveneens onsportief te gedragen waardoor het plezier in de sport afneemt. Het kan escaleren tot verbale of zelfs fysieke conflicten met de tegenstander(s), waarbij soms zelfs een team- of clubvete kan ontstaan. Ook kunnen de team- of clubgenoten het (herhaalde) gedrag zo stuitend vinden, dat de sporter op de club in een sociaal isolement terechtkomt.

In de zwaardere gevallen kan een club of bond optreden. Een boete, schorsing of verwijdering zijn de middelen in hun arsenaal. In de meest extreme gevallen, bijvoorbeeld bij dopinggebruik of fraude, kan aangifte worden gedaan bij justitie waarop een strafvervolging kan volgen.

Wanneer de onsportiviteit schade heeft veroorzaakt (bijvoorbeeld lichamelijk letsel door het opzettelijk niet naleven van veiligheidsvoorschriften) kan de dader in een civielrechtelijke procedure voor de schade worden aangesproken. Hierbij geldt wel het leerstuk van risicoaanvaarding: wie deelneemt aan een sport accepteert een verhoogd risico en kan daarom minder snel iemand aanspreken dan buiten het sportveld. Dit heeft met name betrekking op de eigen schade. De Hoge Raad aanvaardt geen zelfstandige rechtsfiguur van risicoaanvaarding als rechtvaardigingsgrond die de aansprakelijkheid uitsluit. De vraag of er sprake is van vermindering van aansprakelijkheid gaat immers geheel op in de vraag enerzijds of een gedraging als onrechtmatig kan worden aangemerkt, en anderzijds in de vraag of er sprake is van vermindering of wegvallen van aansprakelijkheid op grond van art. 6:101 BW (Natraparrest). In het geval dat een sporter bewust aan een sportieve gedraging deelneemt is daar de bekendheid met het gevaar en staat dit er niet aan in de weg dat er sprake kan zijn van een vergoeding (arrest Manege Nieuw Amstelland).

De precieze invulling van sportiviteit verschilt zowel geografisch als per sport. Algemeen gelden de volgende normen. In veel gevallen worden de normen expliciet in de spelregels opgenomen, in andere gevallen zijn ze ongeschreven. Sportiviteit is:

• Je aan de spelregels houden, dus niet valsspelen. Ook niet als de scheidsrechter het toevallig niet ziet;
• Je niet schuldig maken aan spelbederf;
• De scheidsrechter diens autoriteit respecteren. De "scheids" heeft altijd gelijk;
• De tegenstander respecteren. Soms houdt dit in diens hand van tevoren te schudden of voor hem te buigen (karate, judo). Soms houdt dit additionele hoffelijkheidsregels in, zoals bij een blessure de tegenpartij de kans geven de geblesseerde te wisselen of de tegenstander materiaal lenen;
• Je moet tegen je verlies kunnen;
• Je speelt naar beste vermogen, ook als dit een rivaal vooruit helpt in een competitie of als dit leidt tot een sterke tegenstander in de na de groepsfase volgende knock-outfase, en onafhankelijk van eventuele uitstaande weddenschappen.
• Als de tegenstander zich onsportief gedraagt de zelfbeheersing behouden en jezelf sportief blijven opstellen;
• Je bij een uitwedstrijd als een goed gast gedragen en bij een thuiswedstrijd als een goed gastheer;
• De velden of faciliteiten en kleedkamers netjes houden, met name bij een uitwedstrijd;
• Altijd de veiligheid van jezelf, de tegenstander, de scheidsrechter en het publiek waarborgen.

Ook buiten het sportveld gelden sportiviteitsnormen, zoals:

• Een op het sportveld begonnen vete mag niet voortgezet worden buiten het veld;
• Het publiek dient zich te gedragen. In die zin worden het uiten van kwetsende leuzen of door het volkslied van een buitenlandse tegenstander heen schreeuwen als onsportief beschouwd. Uiteraard geldt dit in nog sterkere mate voor hooliganisme. Bij honkbalwedstrijden in de Verenigde Staten houdt dit zelfs in dat het publiek in sommige gevallen voor een knappe actie van de tegenpartij applaudisseert;
• Sportmateriaal en -vaardigheden mogen in geen geval als wapens gebruikt worden, tenzij uit zelfverdediging. Hierbij moet men vooral denken aan hockeysticks, honkbalknuppels, golfclubs, of gebruik van vechtsporttechnieken door o.a. judoka's, karateka's, boksers en andere vechtsportbeoefenaars.

Iedere sport is uiteraard anders, en heeft daarom ook eigen sportiviteitsnormen. Soms zijn zij in de spelregels vastgelegd en soms zijn ze ongeschreven. Hieronder volgt een aantal voorbeelden per sport die uit dit speciale karakter voortvloeit.

• Golf: Deze sport heeft een hoog sociaal en snobistisch gehalte en kent daarom zelfs een zeer uitgebreide etiquette, die een groot aantal hoffelijkheidsregels omvat. De etiquette is als aanhangsel, bijlage of apart hoofdstuk in iedere editie van de spelregels van golf opgenomen. Deze etiquette is geenszins uitputtend, en zijn nog veel meer geschreven en ongeschreven regels. Voorbeelden zijn:
  • Een golfer dient zich stil te houden als zijn tegenstander een (oefen)slag maakt;
  • Als de tegenstander zijn of haar bal kwijt is, help je mee met zoeken;
  • Het is "good practise" om de tegenstander een "tee" of soms zelfs eventueel een bal te lenen, mocht hij door uitzonderlijke pech de zijne allemaal kwijtraken (dit doet niet af aan de verantwoordelijkheid zelf voor genoeg tees en ballen te zorgen);
  • Wanneer een achterkomende "flight" sneller is, laat je deze voor;
  • Maak geen oefenslagen in de richting van anderen. Niemand vindt het prettig om door een regen van aardkluiten en steentjes te worden getroffen;
  • Complimenteer de tegenstander met een goede slag.
• Hockey
  • De stick niet boven de schouder heffen, niet "snijden" (met kracht en schuingehouden stick slaan zodat de bal met hoge snelheid te lucht in gaat), en alleen hoog pushen als dit geen gevaar oplevert;
• Vechtsporten
  • Je krachten te allen tijde dusdanig beheersen dat de tegenstander niet daadwerkelijk letsel kan oplopen;
  • Vechtsportvaardigheden mogen niet buiten de sportruimte gebruikt worden, behoudens noodweer.
• Schaken
  • Het publiek dient de concentratie van de schakers te respecteren en houdt dus zijn mond. Met name inhoudelijke opmerkingen over het spel, de stand van de schaakklok of het souffleren van een van de spelers wordt als onsportief gezien. Wie dit doet wordt meteen verwijderd.