Smetvrees

Mensen met deze dwangstoornis hebben allerlei reinigingsrituelen. Daarnaast speelt vermijding een rol. Smetvrees beheerst het hele leven.

Mensen met smetvrees weten vaak wel dat de gedachte van onreinheid onterecht is, maar ze kunnen de drang en dwang niet opzij zetten. Schoonmaken is vaak niet genoeg. Men is soms non-stop bezig met het voorkomen dat schadelijke stoffen het huis binnen dringen. Mensen met smetvrees denken ook dat bacteriën zich razendsnel verspreiden. Wie nét de douche uitstapt kan al 'besmet' raken. Er bestaat ook een vorm van smetvrees waarbij men zich altijd vies voelt, alsof men continu met vuil is besmeurd.

Een andere vorm van smetvrees is dat een bepaalde associatie met een voorwerp dwanghandelingen opwekt. Het voorwerp kan als 'vies' worden beleefd. Dan moeten de handen gewassen worden en is poetsen nodig om die associatie als het ware weg te vegen.

Er zijn verschillende oorzaken van smetvrees en andere dwangstoornissen:[1]

• Psychologische factoren
• Genetische factoren
• Hersenbeschadiging
• Neurologische afwijkingen
• Neurotransmitters

Recent onderzoek heeft uitgewezen dat mensen met een obsessief-compulsieve stoornis op verschillende plekken in de hersenen een ander type structuur of een grotere hersenabnormaliteit vertonen.

Cognitieve gedragstherapie is de meest voorkomende therapie tegen OCS. Tijdens deze cognitieve gedragstherapie wordt er meestal eerst een nulmeting gedaan: Hoe is de huidige status van de smetvrees ? Aan de hand van deze nulmeting wordt een lijst samengesteld met hierin alle (dwangmatige) handelingen. Van deze handelingen wordt een schaal gemaakt. Op grond hiervan wordt bepaald hoe belangrijk welke handeling is. Vaak worden de handelingen hierin weergegeven in een top 100. Plaats 100 is dan de minst belangrijke handeling. De handelingen worden stap voor stap afgebouwd. Door het hiermee vervolgens opgebouwde vertrouwen in zichzelf, wordt het ook steeds makkelijker om grotere en overheersende dwangmatige handelingen af te bouwen.

Een leven met smetvrees is een leven vol inspanning. In het dagelijks leven krijgt de dwang de overhand, waardoor patiënten de gehele dag bezig zijn met hun obsessie. Dit kan van grote invloed zijn op de directe omgeving van de patiënt. Patiënten kunnen bijvoorbeeld eindeloos blijven schoonmaken of andere personen vermijden omdat zij, hoewel ze schoon zijn, zich niet zo voelen.

Er bestaan dwangmatige handelingen waaraan smetvrees te herkennen is. Iemand met smetvrees:

• heeft vaak een controledwang
• is overgevoelig
• sluit zich steeds meer af van de buitenwereld
• wast extreem vaak de handen, krukken van deuren, handvatten enz.
• vermijdt aanraking met allerlei voorwerpen (bijvoorbeeld geld) of mensen
• gebruikt voorwerpen of slechts bepaalde delen van de handen en/of vingers om andere voorwerpen te kunnen vastpakken of gebruiken
• neemt meerdere keren per dag een douche
• maakt schoon in een bepaalde volgorde
• gebruikt plastic zakjes om allerlei "reeds reine voorwerpen" in op te bergen
• poetst dingen die het poetsen niet waard zijn, zoals bijvoorbeeld het dopje van de tube tandpasta
• begint weer helemaal opnieuw als er iets in het schoonmaakritueel niet klopt
• schrobt zichzelf schoon totdat de huid helemaal kapot is (kloven) en kan er ook niet mee ophouden
• wil geen andere dingen aanraken tijdens het bereiden van voedsel
• raakt in de war bij het aanraken van iets dat vies voelt
• maakt voeten of schoenen schoon voor hij ergens naar binnen loopt

• Damiaan Denys & Femke de Geus (redactie), Handboek obsessieve-compulsieve stoornissen, de Tijdstroom, 2007.

• David and Lisa (hoofdpersonage David Clemens is ervan overtuigd dat hij zou sterven indien hij door iemand anders aangeraakt zou worden).

• Hulpverlening in het AMC