Skaten

Skates anno 1910

Reeds rond 1700 werd door een onbekende Nederlander de skeeler bedacht om in de zomer te kunnen schaatsen. Dit was niet meer dan een schaats waarvan de ijzers waren vervangen door een frame met houten cilinders, waarop gereden kon worden. In 1760 kwam Joseph Merlin op een feest met een eigen creatie van schoenen met ijzeren wielen. Zijn beoogde spectaculaire entree kreeg hij wel, maar de schoenen werden snel weer vergeten. Pas in 1818 werden voor het eerst inlineskates gebruikt, en wel bij een balletuitvoering in Berlijn, om de illusie te wekken dat de ballerina's over ijs gleden. Een jaar later werd het eerste patent voor een rolschaats met 2 of 4 wielen in lijn aangevraagd door een zekere Petibledin. Enkele jaren later, in 1824, werden inlineskates met vijf wielen gepatenteerd.[2]

Door de jaren heen werden de inlineskates verbeterd, met als hoogtepunt de toepassing van het lager in 1884. In de jaren 60 en 70 werden de kunststofwielen toegepast, waarmee vooral het comfort wordt verhoogd.

Pas in 1979 ontstond de huidige skate, uitgevonden door twee broers (Scott en Brennan Olson). Zij bouwden een oude rolschaats om tot een ijshockeyschaats op 4 wielen, om zo in de zomer te kunnen trainen voor het ijshockey. Op hetzelfde moment ontwikkelde de firma Zandstra haar skates met 5 wielen en bedacht daarvoor de naam "skeelers" om deze inliners te onderscheiden van "skates".

Anno 2007 worden er bijna geen vijfwielers meer gemaakt. Wedstrijdrijders bleken sneller te zijn op vier wielen, mits die wielen dan wel veel groter zijn: een diameter van 100 tot 110 mm in een lang frame. Vier grote wielen worden nu ook steeds vaker door toertocht-skaters gekozen omdat ze comfortabeler rijden: een hobbeltje, takje of steentje van enkele millimeters geeft veel weerstand op kleine wielen en veel minder op de grotere.

Ondanks dat de vijfwielers uit de mode raken, zullen de woorden "skeelers" en "skeeleren" waarschijnlijk niet in vergetelheid raken; een skate met een lang frame zal, ongeacht hoeveel wieltjes erin zitten, een skeeler worden genoemd.

Skeeleraars tijdens de Aziatische 'Roller Sports Championship' van 2009.

Een skater zet een 'grind' op de coping tijdens de opening van een skatepark in Genève.

Skaters klaar voor de aftrap van een Roller hockey wedstrijd.

Roller derby is de enige contactsport op quad skates / rolschaatsen.

'Free skaten'

De meest populaire vorm van skaten is eigenlijk geen discipline, maar een vorm van vermaak of transport zonder competitief element. Dit recreatief skaten kan zowel een individuele als sociale bezigheid zijn. In steden over de hele wereld worden 'friday night skates' georganiseerd, zoals bijvoorbeeld de 'Utrecht Skate Parade' - de grootste skate parade van Nederland.

Skeeleren 

Inline speed skaten of Skeeleren gaat om het hardrijden op de skeeler. Deze sport wordt beoefend op zowel een piste als de straat. Er zijn verschillende afstanden waarop wedstrijden worden gehouden. Omdat het discipline veel overeenkomsten heeft met het schaatsen op ijs zijn hierin ook professionele schaatsers actief. De gebruikelijke wieldiameter ligt in dit discipline tussen 100 en 125mm.

Aggressive skating 

Agressive skating of Blading kent twee disciplines: vert en street. Bij vert skate men op een grote halfpipe waarbij de opstaande randen verticaal omhoog gaan, vandaar de naam. Bij het streetskaten gebruikt men de omgeving, zoals trappen, railings en banken, om trucs op te doen. Daarnaast wordt street ook beoefend in skateparken. Professionele agressive skaters zijn meestal gespecialiseerd in een van beide disciplines. De wieldiameter ligt tussen 50 en 60mm.

Freestyle skating 

Onder freestyle skating vallen onder andere freestyle-slalom, speed-slalom en jump. De wieldiameter binnen dit discipline is meestal 80mm.

Downhillspeedskating 

Bij downhillspeedskating worden afdalingen over asfalt gedaan, dit gebeurt vaak op skeelers.

Off-roadskaten 

Off-roadskaten is het skaten op een niet-geplaveide ondergrond. Dit kan op zowel grasland als op de neerwaartse delen van een mountainbike parcours. Voor dit discipline bestaan speciale luchtwielen.

Kunstrijden 

Kunstrijden is een discipline dat zowel op inline-skates als op rolschaatsen wordt gedaan. 'Skate Jams' zijn een belangrijk element in de Afro-Amerikaanse cultuur en worden gehouden in een 'roller rink'.

Fitness-skaten 

Fitness-skaten wordt toegepast met het oog op conditieverbetering.

Rolhockey 

Rolhockey wordt gespeeld op rolschaatsen en ook met veldhockeysticks en een bal.

Inlinehockey 

Inlinehockey of Roller hockey wordt gespeeld op inline-skates en verder met ijshockeysticks en een puck, ook is het binnen.

Streethockey 

Streethockey wordt gespeeld op inline-skates, met ijshockeysticks en een balletje, verder is het buiten.

Inlinebasketbal 

Inlinebasketbal is basketbal op skates.

Rollersoccer 

Rollersoccer is voetbal op inline-skates.

Roller derby 

"Roller derby" is een indoor puntenkoers op rolschaatsen voor vrouwen (en tegenwoordig ook mannen).

Rolskiën 

Rolskiën en Nordic skaten zijn vormen van Langlaufen en Nordic walking op skates. Deze disciplines wordt meestal beoefend op 'rolski's' of 'nordic skates', maar soms ook op off-road skates met een grote wieldiameter.

Er zijn diverse remtechnieken. Enkele belangrijke:

• Blokrem: ook wel hielstop. Hoewel juist recreatieve instap-skates worden voorzien van een remblok vergt deze remtechniek enige vaardigheid om veilig te hanteren. Door het been naar voren te steken en het lichaamsgewicht op het remblok te plaatsen kan effectief geremd worden. De methode kan gevaarlijk zijn, omdat de benodigde houding de skater uit balans kan brengen. Ook maakt het blokje de skate langer, waardoor de kans op struikelen toeneemt bij het overstappen in de bocht. Om deze redenen wordt de blokrem meestal direct na aanschaf verwijderd.
• Sleepstop: de skate waarmee men remt sleept in een hoek van 90° achter het standbeen. Hierdoor slijten de wieltjes net zoals een remblok, maar zonder de skater uit balans te brengen. Om te voorkomen dat de wieltjes enkel aan één kant slijten kan de skater afwisselend met beide voeten te remmen.
• Valse-startstop: de rembeweging die schaatsers maken na een valse start, waarbij de schaatsen om en om naar binnen worden geplaatst. Deze techniek is enkel effectief toe te passen bij lagere snelheden.
• Power-slide: vanuit een sleepstop een 90° draai maken, waarbij het slepend been naar voren wordt gebracht. Dit is een relatief simpele, maar effectieve remtechniek.
• Hockey-stop: met beide skates tegelijk een 90° draai maken en deze positie vast houden tot men stil staat. Dit is de meest effectieve, maar ook de meest zware en technische stoptechniek.
• T-stop: achteruit skatend steekt men één been schuin in de skate richting. Hierbij moet de hoek van de remmende skate met de ondergrond zo klein mogelijk worden gemaakt.
• Duw-stop: het tegenovergestelde van de sleepstop. In plaats van een van de skates schuin achter zich te plaatsen zet men een skate schuin voor zich, met een zo klein mogelijke hoek tot de ondergrond. Door (een deel van) het gewicht op deze skate te plaatsen kan men remmen, zelfs met de andere skate in de lucht. Het is een sierlijke manier van remmen die veel oefening en balans vraagt. Deze remtechniek is daardoor niet toe te passen in noodsituaties.
• Draaistop: draaien tot stilstand. Deze manier is niet aan te raden bij hoge snelheid, omdat de draaicirkel ofwel te groot wordt, of de skater uit balans raakt.
• Bermstop: van de weg af de berm inrijden. Deze 'remtechniek' is enkel te prefereren boven een botsing met een andere weggebruiker.
• Paalstop: Dit is een manier van remmen of tot stilstand komen, waarbij men zich voorzichtig tegen een grote paal of ander groot object laat rijden; bijvoorbeeld tegen een lantaarnpaal of een muur. Hierbij dient men zich eerst wat uit te laten rijden, om zo snelheid te verminderen om vervolgens met uitgestrekte armen zichzelf op te vangen tegen het hiervoor genoemde object.

Aggressive Street skaten

In Nederland mag een skater op de openbare weg gebruikmaken van het fietspad en bij afwezigheid daarvan van de rijbaan, maar een skater is geen bestuurder en houdt voor de wet (en daarmee de voorrangsregels) dus de status van voetganger (per 1 april 2008).

In België valt de skater sinds 15 maart 2007 onder de wetgeving rond de 'voortbewegingstoestellen'. In deze categorie worden ook Segway, step, skateboard, rolstoel en andere geregeld. Een niet-gemotoriseerd 'voortbewegingstoestel' kent dezelfde regels als een fietser wanneer het zich sneller dan stapvoets voortbeweegt. Wanneer het zich stapvoets beweegt, wordt het beschouwd als een voetganger.[5]

Skeeler is een merknaam van Zandstra. Daarom is de officiële benaming zoals die nu gevoerd wordt door de KNSB (voorheen SBN) inline-skaten. Er zijn varianten met 5 wielen en 4 wielen, waarbij momenteel de 4 wielen met een maximale toegestane diameter van 110 mm, het meest gebruikt worden. Over het algemeen is de maximale diameter van 5 wielen ca. 90 mm. Een en ander heeft ook nog eens te maken met de steekmaat van de skate en schoen. Ook bestaan er varianten met 3x110 mm en 1x100 mm (op de tweede plaats). Een skeelerschoen is veel lager dan een skateschoen. Hierdoor is hij veel handiger om te gebruiken als hulpmiddel bij het schaatsen, omdat de enkels nog goed te bewegen zijn.

Daarnaast zijn er bijzondere typen. Een voorbeeld hiervan zijn de zogenaamde Twinliners, skeelers op twee wielen, die zeer ver uit elkaar liggen. Enkele vierwiel- of zelfs driewielskates hebben een verlengd frame. Daardoor rijden ze meer zoals vijfwielers maar zijn iets lichter. Sommige skeelers hebben een klapmechanisme zoals klapschaatsen. Of bieden vering per wiel aan. Ten slotte is er de off the road skate, met drie grote luchtbanden. En de skike, met twee luchtbanden.

• Amerikanen gebruiken het woord "skaten" ook voor schaatsen op ijs. Skaten lijkt veel op schaatsen; in beide gevallen verkrijgt men snelheid door de voeten zijwaarts af te zetten.