Roller derby

De sport is ontstaan rond 1935. Tijdens de economische crisis van die tijd bedacht Leo Seltzer, een impresario uit Chicago, een spektakel rond marathonschaatsen en ijsdansen. Hij organiseerde een uithoudingswedstrijd waarin teams, bestaande uit een man en een vrouw, honderden rondjes moesten afhaspelen.

Damon Runyon, een beroemde sportjournalist uit New York, had tijdens die wedstrijd een paar pittige duels gezien en opperde het idee om lichaamscontact toe te laten en een scoresysteem in te lassen om de spektakelwaarde de hoogte in te jagen. Later bezorgde de komst van de televisie de sport een ongeziene populariteit. Derby groeide in de Verenigde Staten uit tot een nationale hype en speelsters als Midge ‘Toughie’ Brasuhn werden heuse cultfiguren. Maar tijdens de crisis van de jaren zeventig kon Seltzer Junior de kosten voor de vele verplaatsingen niet meer dekken. Hij moest zijn spektakel opdoeken.

Vele promotoren probeerden sindsdien de sport nieuw leven in te blazen, maar pas in 2001 sloeg roller derby opnieuw aan. Dat kwam vooral door toedoen van de ijzersterke en bijzonder agressief spelende Texas Rollergirls en TXRD Lonestar Rollergirls (vroeger één team) uit de Texaanse hoofdstad Austin. Om extra toeschouwers te lokken, trokken de speelsters netpanty's en schoolrokjes aan en schreven ze lijfspreuken op hun uitrusting. Sindsdien groeit de populariteit van roller derby ontzettend snel.

Roller derby spelers staan bekend als unieke en creatieve individuen. Ze creëren een alter ego en kiezen hun eigen roller derby naam - zoals Bloody Mary, Bang Bang La Desh, Belle E. Dancer, Demonica Lewinski, Pulp Vixen, Hurt Copain en Paris Kill-ton. Het kan geïnspireerd worden door de wettelijke naam van de rolschaatser, dingen waarvan men houdt, of een leuke woordspeling. Soms ontstaat een naam door een willekeurige gebeurtenis, een bepaald verhaal of een speciale karaktertrek. Net zo onderhoudend als ze zijn, hebben derby-namen ook praktische doeleinden. Sommige schaatsers nemen een pseudoniem dat een minder geremd, misschien agressiever persona vertegenwoordigt. Voor anderen is het een manier om in zekere mate anoniem te blijven binnen het roller derby-milieu. Elke derbynaam is uniek binnen het roller derby-universum, dat momenteel bestaat uit duizenden skaters. De namen worden geregistreerd in een internationaal competitierooster.

Roller derby-schaatsers zijn verplicht deze uitrusting te dragen:

• rolschaatsen: quads
• kniebeschermers
• elleboogbeschermers
• polsbeschermers
• helm
• mondstuk

Een officiële derbywedstrijd (of game, voorheen ook bout genoemd) duurt 60 minuten en bestaat uit 2 periodes van 30 minuten. Elke periode wordt nog eens verdeeld in jams van elk 2 minuten. Een jam is de race tussen 2 teams waarbij punten gescoord kunnen worden. Tussen elke jam zitten 30 seconden om de spelers te hergroeperen.

Aan een wedstrijd mogen 14 spelers per team deelnemen. In elke jam mogen daarvan 5 spelers participeren: 3 blockers, 1 pivot en 1 jammer.

• Blocker: Blockers hebben een defensieve taak en spelen een belangrijke rol in het bepalen van het pack (pack: zie verder). Ze proberen de jammer van het andere team te hinderen en mogen hun eigen jammer helpen. Een blocker kan geen punten scoren.
• Pivot: De pivot draagt een gestreepte helmmuts. De pivot bepaalt het tempo en communiceert met de blockers die rond haar schaatsen. De pivot is een blocker met een extraatje: in bepaalde gevallen mag de pivot de positie van de jammer overnemen waardoor zij punten kan scoren.
• Jammer: De jammer is herkenbaar aan de helmmuts met de ster. Zij is de enige die punten kan scoren, tenzij zij haar ster doorgeeft aan de pivot.

Bij een jam zetten de jammers zich klaar achter de jammerlijn. De blockers en pivots stellen zich op tussen de jammerlijn en de startlijn (pivotlijn genoemd) die enkele meters voor de jammerlijn ligt. Een fluitsignaal klinkt; de blockers en pivots vertrekken. Deze groep spelers wordt ook wel het pack genoemd. Tegelijkertijd vertrekken de jammers. Dit is sinds 1 januari 2013, daarvoor moesten ze op een tweede fluitsignaal wachten.

Op het moment dat het pack in beweging is, mogen de skaters vrij bewegen, zolang ze maar bij elkaar blijven. De jammers proberen zich een weg te banen door het pack om zo punten te scoren. Voor elke blocker van het andere team die de jammer voorbij steekt, krijgt haar team 1 punt. Het is de bedoeling om jouw jammer door het pack te krijgen, maar de jammer van het andere team tegen te houden. Lichaamscontact is daarbij toegestaan; je mag spelers van het andere team wegduwen om plaats te maken zodat jouw jammer kan passeren. De jammer die tijdens de eerste ronde van de jam de snelste is en als eerste door het pack skate, wordt lead jammer. De lead jammer heeft het privilege de jam te kunnen beëindigen door met de handen herhaaldelijk op de heupen te tikken. Indien de lead jammer de jam niet eindigt, of er wordt door niemand een lead jammer-status verkregen, vindt er een volledige jam van 2 minuten plaats. Lead jammer worden heeft dus duidelijk voordelen; de lead jammer kan het andere team ervan weerhouden punten te scoren.

Het team dat op het einde van de bout de meeste punten op de teller heeft staan, wint de wedstrijd.

Niet alles is toegelaten betreffende contact; wie ellebogen of handen gebruikt, riskeert een penalty. Bij penalty's waarbij één of meerdere tegenstanders worden benadeeld verkrijgt men een penalty en dan moet men 30 seconden straftijd uitzitten in de penalty box. Als een jammer in de penalty box belandt, kan haar team geen punten scoren. Wie tijdens een wedstrijd 7 penalty's achter haar naam krijgt, moet de track verlaten.

• Woman's Flat Track Roller Derby Association - internationale instantie voor regelgeving van flat track roller derby