Sem Hartz

Postzegels 1936, ontworpen door Hartz

Postzegels 1943, ontworpen door Hartz

Hartz groeide op in een liberaal-joods milieu; zijn vader was de portretschilder Louis Jacob Hartz. Sem studeerde aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam en werkte vanaf 1936 bijna zijn hele leven bij Joh. Enschedé. Voor deze Haarlemse grafische onderneming zou hij onder meer postzegels en bankbiljetten ontwerpen en graveren.

Sem Hartz was een goede vriend en collega van Jan van Krimpen, die ook bij Enschede werkte.

In de Tweede Wereldoorlog was Sem Hartz gedwongen een lange periode onder te duiken. Die tijd gebruikte hij onder andere om punches te snijden voor een lettertype, de Emergo,[1] die later door Enschedé in productie werd genomen.

Voor de Engelse firma Linotype ontwierp hij de succesvolle drukletter Juliana (1958). Daarnaast had hij een eigen pers, de Tuinwijkpers, waarop hij als hobby bibliofiel drukwerk produceerde. De huisletter van deze pers was het door Hartz tijdens de bezettingstijd ontworpen lettertype Emergo. Van 1964 tot 1972 werkte Hartz samen met een andere drukker, Cees van Dijk. Van Dijk deed het meeste drukwerk, en Hartz was bijgevolg zeer onthand, toen van Dijk voor zichzelf begon met de Carlinapers. Dat Hartz het boekdrukvak niet in al zijn aspecten even goed beheerste, wordt pregnant geïllustreerd door de aanvaring die Hartz had met Anthony Baker, een Engelse uitgever van bibliofiel drukwerk van de The Gruffyground Press. De geplande uitgave van "The Phoenix and the Turtle", een sonnet van Shakespeare gedrukt in de Civilité gezet en gebonden door werknemers van Joh. Enschedé en Zonen, werd uiteindelijk een mislukking.

Een belangrijk deel van Hartz' persoonlijk archief ging na zijn overlijden naar de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Bij zijn leven had Hartz al een deel van zijn archief, waaronder brieven en ontwerptekeningen, verkocht aan het Haagse Museum Meermanno-Westreenianum. Ook de Tuinwijkpers, waarop Hartz na zijn pensionering vanaf 1972 in de openbare bibliotheek van Heemstede drukte, is na zijn overlijden naar het museum verhuisd.

Postzegels 1939

• The Elseviers and their contemporaries: an illustrated commentary (1955)
• Essays, comp. by Mathieu Lommen (1992)

• Chr. de Moor [et al.], S.L. Hartz in de grafische wereld (1969).
• Mathieu Lommen, Letterontwerpers: gesprekken met Dick Dooijes, Sem Hartz, Chris Brand, Bram de Does, Gerard Unger (1987)
• Jan Middendorp, Dutch type (2004).
• Mathieu Lommen, 'Sem Hartz and the making of Linotype Juliana', in: Quærendo: a quarterly journal from the Low Countries devoted to manuscripts and printed books 36 (2006), afl. 3, pag. 187-198.
• Mathieu Lommen, 'Hartz, Samuel Louis (Sem)', in: Joden in Nederland in de twintigste eeuw: een biografisch woordenboek (2007).
• 'Shakespeare and Civilté, correspondence between Anthony Baker & Sem Hartz. Edited by Hans van Eijk', The Bonnefant Press, Banholt, (2015)

• Universiteitsbibliotheek Amsterdam (UvA), collectie S.L. Hartz (UBA42)
• Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam
• Database Joods Biografisch Woordenboek
• MyFonts

Zie de categorie Sem Hartz van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.