Saksische genitief
De bezits-s of genitief-s, ook Saksische genitief genoemd,[1] is een achtervoegsel dat in het Engels, Duits en Nederlands aan een eigennaam of soms een ander zelfstandig naamwoord (meestal verwijzend naar een persoon) wordt gehecht om een bezitsrelatie weer te geven.
Hoewel de bezits-s vaak rechtstreeks op één lijn wordt gesteld met een "gewone" genitief (de tweede naamval), valt daar volgens taalkundigen op af te dingen omdat bij de Saksische genitief niet alle delen van dezelfde naamwoordgroep mee worden verbogen, zoals bij de gewone genitief,[2] en bovendien het grammaticale geslacht van woorden bij de Saksische genitief geen enkele rol speelt.[3]
Engels
Vorming
Bij meervouden die in -s eindigen wordt alleen een apostrof toegevoegd:
- de jongelui hun samenkomst -> the boys' reunion
Bij enkelvouden in -s komt in de Britse schrijftaal toch wel een 's daarbij:
- Sint Jacob zijn park -> St. James's Park
maar niet in het Amerikaanse taalgebruik:
- Karel zijn ouders -> Charles' parents
Als het grondwoord niet op -s eindigt, wordt altijd 's toegevoegd:
- Piet zijn stoel -> Pete's chair
- de kinderen hun kamer -> the children's room
Bij een woordengroep wordt de 's alleen aan het einde gezet, ook als de "bezitter" door een ander woord dan het laatste is vertegenwoordigd:
- Janet en Gary hun kinderen -> Janet and Gary's children
- de Koningin van Engeland haar paarden -> the Queen of England's horses
Gebruik
De possessive 's wordt in het Engels gebruikt bij persoonsnamen en bepaalde zelfstandige naamwoorden. Soms heeft hij daarnaast de meer specifieke functie van een tijdsbepaling:
- Yesterday's paper -> De krant van gisteren.
De possessive 's kan altijd worden gebruikt bij persoonsnamen. De volgende klassen zelfstandige naamwoorden kunnen daarnaast een possessive 's krijgen:
- verwijzend naar een persoon of dier;
- verwijzend naar een land (ook woorden als country en nation kunnen een possessive 's krijgen);
- verwijzend naar een organisatie, instantie e.d.
In de regel kan de possessive 's worden vervangen door een constructie met have, of met het voorzetsel of. Dit laatste gebeurt meestal niet bij persoonsnamen.
Nederlands
Anders dan in het Engels, waar altijd een apostrof wordt gebruikt, wordt in het Nederlands de bezits-s volgens het Groene Boekje consequent aan het woord zelf vastgeschreven indien dit geen verwarring omtrent de uitspraak oplevert:
- mijn broers jas, mijn broer z'n jas (bezit)
- Rembrandts schilderijen, Rembrandt z'n schilderijen (afkomst)
Maar:
- Saskia's neus, Saskia d'r neus (omvatting)
Indien het woord zelf al op -s eindigt, volgt er alleen een apostrof:
- Els' man, Els d'r man (bezit in overdrachtelijke zin)
- mijn zus' vriend, mijn zus d'r vriend (idem)
De witte spelling laat in gevallen als de eerste twee voorbeelden toch het gebruik van een apostrof toe, indien dit volgens de schrijver de duidelijkheid verbetert.
Partitieve genitief
Na woorden die een bepaling van hoeveelheid uitdrukken, zoals iets, niets, wat of veel, krijgt hetgeen volgt (meestal een bijvoeglijk naamwoord) een -s. Deze aanverwante constructie heet ook wel de partitieve genitief:
- Dat is niet veel soeps
- Heb je niet wat beters?
- Ik wil iets lekkers.
- Iets warms.
- Veel liefs!
Alternatieven
Constructies met het bezittelijk voornaamwoord zijn ook vaak mogelijk: Wie z'n boek, de man die z'n boek ik heb gelezen. Het voornaamwoord komt op deze positie normaliter alleen in zijn clitische vorm voor.
Er bestaat een tendens om deze -s te vervangen door een constructie met een bezittelijk voornaamwoord als zijn (z'n) of haar (d'r). In de voorbeelden hierboven is dit enkele keren toegepast, hoewel het in het Nederlands wordt afgekeurd. Naast het gebruik van het voorzetsel van, is dit de enige gebruiksmogelijkheid in het Afrikaans.
Varia
- In oude grammatica's van het Engels wordt voor de constructies met of soms de term "Normandische genitief" gebruikt, ter onderscheiding van de Saksische genitief.[4]
Bronnen, noten en/of referenties
|