Ruud van Empel

Ruud van Empel is geboren in 1958 in Breda. Hij studeerde in de jaren zeventig aan de Academie voor Beeldende Kunst St. Joost te Breda. 1981 studeerde hij af. In de jaren tachtig maakte hij zelfstandig geproduceerde videotapes. Eind jaren tachtig verhuisde hij naar Amsterdam waar hij zich verder ontwikkelde als beeldend kunstenaar. Zijn eerste fotoseries waren The Office (1995-2001), Study for Women (1999-2002) en Study in Green (2003). Zijn eerste solo-expositie was in het Groninger Museum in 1999. Hij brak internationaal door met zijn serie World-Moon-Venus, deze werd geëxposeerd in het George Eastman House te Rochester New York.

Tot halverwege 1995 komt de beeldende kunst van Ruud van Empel vooral tot stand via de montage van analoge fotografie. De traditionele collage via knippen, plakken en retoucheren in de donkere kamer ruilt hij dan in voor beeldbewerking op de computer. Hij gaat daarbij ideematig te werk. De eerste serie die vanuit deze werkwijze tot stand komt, is ‘The Office’ (1995). In technische zin vertoont ‘The Office’ (1995) een handmatig karakter. Deze serie heeft nog niet het perfectionistische gehalte van het latere werk. Hiermee geeft Van Empel er wel al blijk van dat hij zich onderscheidt van disciplines als de geënsceneerde fotografie. ‘The Office’ heeft in bepaalde opzichten een surrealistisch gehalte en verwijst in stijl en vormgeving naar fotomontages uit de jaren twintig van de 20ste eeuw. Vanuit die kunsthistorische referentie creëert Van Empel als het ware een nieuw genre binnen de fotografie zonder dat er een pasklare term voor bestaat. Zelf heeft hij het over ‘het opbouwen van een fotografische beeld’. Weliswaar hanteert hij de pure fotomontage – hij maakt geen gebruik van zogenaamde morphing technieken – maar het inhoudelijke eindresultaat is, anders dan bij het surrealisme, gericht op een natuurlijk werkelijkheidsgehalte. De kunstmatigheid van de werkwijze is wel zichtbaar, maar het uiteindelijke beeld is een overtuigende, zelfstandige realiteit. Het werk oogt daardoor niet grotesk of absurd, maar zou zich zo in de werkelijkheid kunnen voordoen. De fotografische beelden van Van Empel staan daarin op zichzelf. Ze doen zich niet ‘schilderachtig’ voor en zijn ontdaan van beladen ‘picturale’ associaties. Hij zet fotografie niet in als vervanger van schilderkunst, maar zet het medium in als een zelfstandige vorm van verbeelding. Ieder beeld is opgebouwd uit fotografische middelen die op de computer digitaal worden gemonteerd. Het werk van Ruud van Empel bestaat bij de gratie van de camera waarmee hij zijn bouwmateriaal vastlegt.

Na ‘The Office’ volgt in de periode 2000-2002 de serie ‘Study for women’, een aantal vrouwenportretten die refereren aan een de kunststroming van het magisch realisme. Daarin kondigt zich de beeldtaal aan waarmee hij kort daarna wereldwijd erkenning zal vinden. De series ‘Study in Green’ uit 2003-2004, ‘Untitled’ uit 2004 en de sterk verwante series ‘World’, ‘Moon’ en ‘Venus’ die hij in 2005 begon, betekenen voor Van Empel een internationale doorbraak. Curator Deborah Klochko nodigt hem uit deel te nemen aan de tentoonstelling ‘Picturing Eden’ in het George Eastman House. Ze schreef in het boek ‘Ruud van Empel Photoworks 1995-2010’ onder meer over zijn werk: “Van Empels virtuositeit ligt in zijn vermogen het soort ideeën dat in de schilderkunst (historische verwijzingen, de kracht van een blik, kleurgebruik) en cinema ( structuur met meervoudige beelden en de kracht van een vertelling) besloten ligt te combineren in fotografie, en dat grootschalig te doen. Om zijn werk te doorgronden, moet je je afvragen: Is het wetenschap of kunst? Is het echt of verzonnen? Is het onschuld of ontaarding?”

Met name de serie ‘World’ waarin het thema onschuld aan de orde wordt gesteld, maakt veel indruk. Ze zijn geïnspireerd op de jeugdfoto’s van zijn vader. In paradijselijke situaties van ongerepte, onbestaande natuurscènes laat Van Empel keurig geklede, zwarte jongens en meisjes figureren. Tot op de dag van vandaag bestaat hiervoor wereldwijd grote belangstelling en waardering. Die doorbraak in Amerika leidde ook in Nederland tot museale aandacht en aankopen. Hij had solotentoonstellingen in Museum Het Valkhof in Nijmegen, het Groninger Museum en het NoordBrabants Museum in ’s-Hertogenbosch. Sinds de internationale erkenning voor zijn werk Ruud van Empel de status heeft gegeven van een kunstenaar met een zelfstandige, onafhankelijk beeldtaal, heeft hij zijn oeuvre gestaag uitgebreid met onder meer de series ‘Theatre’ uit 2010-2013 en eerder al ‘Souvenir’ waarin hij een pregnant beeld geeft van zijn jeugd in Breda. Deze serie werd aangekocht door het NoordBrabants Museum. Typerend voor het werk van Ruud van Empel is dat hij tot in de kleinste details een geperfectioneerde en geïdealiseerde voorstelling samenstelt, maar die heeft altijd, soms nauwelijks merkbaar, een schaduwzijde. Ruud Schenk, curator van het Groninger Museum schreef over dat aspect naar aanleiding van de serie ‘Study for Women’ (2000-2002): “Als toeschouwer voel je dat er iets niet klopt in de voorstelling van de vrouwen: ze lijken niet helemaal levensecht te zijn maar meer een mix van echte vrouwen en etalagepoppen. Dat schept een zeker ongemak, een onbehagen dat raakt aan wat in het begin van de twintigste eeuw wel als 'das Unheimliche'[1] werd omschreven.”

Hoewel er in de fotobeelden een tijdsbeeld lijkt gevangen, kun je er nauwelijks een datering aan toekennen. Dat tijdloze gehalte van de fotografie van Ruud van Empel krijgt in zijn recente werk een andere betekenis als hij onderwerpen als vergankelijkheid en vanitassymboliek uitwerkt in ‘Still Life’ uit 2014, en ook oudere mensen uitbeeldt, zoals in het portret van een oudere vrouw in de serie ‘Sunday’ uit 2012 of in de serie ‘Nude’ uit 2014 waarin hij de pose van het model en naaktesthetiek bevraagt. In de serie ‘Solo Works’ behandelt Van Empel vanaf 2011 steeds een onderwerp in een geïsoleerd werk. De morele, ethische en esthetische dilemma’s van de samenleving en de kunst worden door hem in een fotografische beeldtaal aan ons voorgehouden. Het belang daarvan wordt aangetoond in de talloze publicaties van en over zijn werk en in de internationale exposities ervan, niet alleen in gespecialiseerde instellingen voor fotografie maar ook in de gerenommeerde musea voor hedendaagse beeldende kunst.

Op 7 september 2011 werd door de NTR een documentaire over het werk van Ruud van Empel uitgezonden genaamd “De onschuld voorbij”, geregisseerd door zijn broer Erik van Empel (Westerdok film). Harvey Wang is een Amerikaanse documentaire-regisseur die Ruud van Empel in 2010 heeft geïnterviewd voor zijn productie “From darkroom to daylight”. Andere fotografen in deze film zijn o.a. Sally Mann, David Goldblatt en Gregory Crewdson.

• Ruud van Empel – Making Nature (2019)
• Sunday Chapter (2012), Flatland Gallery
• Ruud van Empel, Photoworks 1995-2010 (2011), Groninger Museum/MOPA
• Photoworks 2006-2008 (2009)
• Photo Sketch (2007)
• Photo Archive (2007)
• World Moon Venus (2006), Museum Het Valkhof
• Study in Green (2003), TZR Galerie
• Ruud van Empel, Photo Album#1 (2001), BIS Publishers
• The Office (1998), Torch Gallery
• Photographics (1996)

• Sint Joostprijs 1981
• Charlotte Köhlerprijs 1993
• H.N. Werkmanprijs 2001
• Gemeente Breda Cultuur Oeuvreprijs 2013

• Ruud van Empel Making Nature, Museum Belvédère, Heerenveen-Oranjewoud, Nederland, 9 februari t/m 26 mei 2019
• SBK, Breda, The Netherlands: GROUP EXHIBITION "Generatie SBK-Born in the '50s" July 27 to September 29, 2015
• Ruud van Empel Fotowerken, Noordbrabants Museum, 's-Hertogenbosch, Nederland 15 februari t/m 8 juni 2014
• Ruud van Empel FoMU FotoMuseum Provincie Antwerpen, België 28 juni t/m 6 oktober 2013
• Ruud van Empel Pictures don't Lie, Fotografiska, Stockholm, 9 maart t/m 8 juni 2013[2][3]
• Ruud van Empel Strange beauty, MoPA Museum for Photographic Arts, San Diego, VS 12 oktober 2012 t/m 1 februari 2013
• Ruud van Empel Fotowerken 1995-2010, Groninger Museum 10 september 2011 t/m 27 november 2011[4]
• Ruud van Empel World and other series, Museum Het Valkhof, 24 maart t/m 4 Juni 2007
• Ruud van Empel Waterpas of optisch recht? Groninger Museum, 23 januari t/m 30 maart 1999

• Officiële website van Ruud van Empel
• Flatland Gallery
• Galerie Wagner + Partner
• Stux Gallery
• Jackson Fine Art
• CV Ruud van Empel
• From Darkroom to Daylight
• Filmgerelateerde Archieven Ruud van Empel
• Phillips