Reuskens van Borgerhout

In 1536 werd een kapel ter ere van Onze-Lieve-Vrouw van Victorie (Later: Onze-Lieve-Vrouw Ter Sneeuw) op het Borgerhoutse Laar ingewijd. Bij dit feest hoorde een kermis en een optocht die sinds dan jaarlijks doorgaat. Om deze optocht mooier te maken werd in 1712 de opdracht gegeven om verschillende figuren toe te voegen. In 1712 zijn dat Reus en Reuzin, een jaar later Dolfijn en Kinnebaba. In 1722 wordt een dansmeester aan het gezelschap toegevoegd. Een zekere Alexander Pluskens ontwierp de vier figuren, mandenvlechter Kos de lichamen. De hoofden waren van pijpaarde, de lichamen van wilgenriet.

Om de Reuskens en de andere delen van de optocht onder te brengen bouwde men in 1713 een soort schuur. Dat werd later het Reuzenhuis.

Vroeg in hun bestaan (1723-1726) werd de ommegang verboden door de Antwerpse Heer. Er was een overlapping met de Sint-Laurentinusviering. Er diende een rechterlijke uitspraak te komen om het geschil op te lossen. Die werd gevonden door beide evenementen andere datums te geven. Ook Keizer Jozef II, onder invloed van de Verlichting, verbood de Reuskens hun traditie (1786-1790). Onder de heerschappij van de Franse Revolutie mochten de Reuskens wel uitgaan, in tegenstelling tot de katholieke processies. Ook tijdens de Eerste Wereldoorlog verbood de Duitse bezetter de stoet.

Er waren ook hoogtepunten: in 1836 werd de gemeente Borgerhout losgemaakt van Deurne. Dit ging gepaard met het oprichten van een ‘reuzengezelschap’.

Recenter werden in 1962 (250 jarig bestaan) en 2012 (300 jarig bestaan) spectaculaire stoeten georganiseerd. Om een continuïteit te voorzien in ontwikkeling en vervlechting met het Borgerhoutse socio-culturele leven werd in 2014 de vzw ‘De Reuzen’ opgericht. Vanwege de eeuwenlange geschiedenis van de Reuskens weerspiegelt hun bestaan in menig opzicht ook de geschiedenis van Borgerhout.

Vanaf een bepaald moment bestonden de reusdragers (zij die onder de poppen dansen) uit twee families die de traditie van vader op zoon doorgaven. In 2014 besloten die hun ontslag te geven. Sinds dan bestaat de reuzendragersgroep uit een 8-tal mensen. De enige voorwaarde is dat ze in Borgerhout geboren zijn, wonen of gewoond hebben.

De namen van de Reuskens zijn: Reus, Reuzin, Dolfijn en Kinnebaba. Er is weinig bekend over het ontstaan van deze namen. Ze zijn in ieder geval niet ouders (Reus en Reuzin) versus kinderen Dolfijn en Kinnebaba. Kinnebaba is Antwerps dialect voor een kind dat morst tijdens het eten. Overigens is er in de Lierse Reuzentraditie ook een Kinnebaba. Een theorie zegt dat 'Dolfijn' zou kunnen gebaseerd zijn op 'Dauphin'.

De poppen zelf zijn steeds replica's. Er bestaan antieke mallen waarop, indien nodig, steeds nieuwe hoofden mee kunnen gerepliceerd worden. De huidige versie van de vier poppen werd in 2009 gemaakt, nadat Reus zwaar beschadigd was geraakt. De vorige replica's zijn nu in de collectie van het MAS.

Hendrik Conscience vertelt in zijn eerste Nederlandstalige gedicht dat ze alle vier kinderen van Lange Wapper zouden zijn.

De Reuskens dansen op live-muziek, gespeeld door vijf muzikanten die mee op de reuzenwagen in de stoet rijden.

Het zijn drie licht verschillende dansjes met een erg herkenbaar wijsje. De dansstijl is gebaseerd op een menuet, met verschillende bewegingen als huppelen, om de as draaien, elkaar de hand geven, buigen en wiegen.

Het reuzen-deuntje wordt elk kwartier op de beiaard van het Borgerhoutse Districtshuis gespeeld.

• De traditie wil dat de Reuskens nooit het grondgebied van Borgerhout mogen verlaten, mits speciale toestemming van de Districtsraad. Er zijn drie gevallen bekend: in 1889 naar Parijs voor een liefdadigheidsoptreden, in 1976 (Brussel, viering 25 jaar Koning Boudewijn) en 1990 (60-40 viering, ook Koning Boudewijn).
• De Borgerhoutse Reuzenstoet gaat elk jaar op de vierde zaterdag van september uit.