Rechtszaak tegen de leiders van het Catalaanse onafhankelijkheidsproces

Het onafhankelijkheidsreferendum dat op 1 oktober 2017 werd georganiseerd, was het gevolg van een maatschappelijke en politieke ontwikkeling die in gang gezet was in 2010, nadat het grondwettelijk hof in Madrid belangrijke delen van het nieuwe autonomiestatuut van Catalonië af had gewezen of gewijzigd. Na deze beslissing vinden er in Barcelona grote demonstraties plaats.

Als de catalanistische partijen gezamenlijk een meerderheid halen in 2014, gesteund door deze maatschappelijke onvrede, beloven zij, als onderdeel van wat ze het onafhankelijkheidsproces noemen, een onafhankelijkheidsreferendum te organiseren, en nemen in het regioparlement besluiten aan met dat doel. Deze besluiten worden door het constitutioneel hof verworpen als ongrondwettelijk, evenals het daadwerkelijke referendum dat op 1 oktober 2017 wordt gehouden[1]. De centrale regering in Madrid onder leiding van Mariano Rajoy probeert dit referendum tegen te houden, soms hardhandig, en beelden van politiegeweld gaan de wereld over[2].

Na dit referendum is de voltallige Catalaanse regering, alsmede een aantal maatschappelijke leiders, aangeklaagd voor rebellie, opruiing, malversaties en burgerlijke ongehoorzaamheid. Parallel hieraan is er een rechtszaak tegen de top van het Catalaanse politiekorps Mossos d'Esquadra. Een groot deel van de Catalaanse leiders werd inderdaad opgepakt en voor de rechtbank gebracht, en een aantal van hen verliet Spanje en verblijft nog steeds in het buitenland, waaronder toenmalig regiopresident Carles Puigdemont.

Aanklagers in de strafzaak zijn de Fiscalía del Estado (het Openbaar Ministerie), de staatsadvocaten en als enige volksaanklager de politieke partij Vox.

• Het Openbaar Ministerie heeft aanklachten voor opstand ingediend. Dit vereist voor de Spaanse wet het gebruik van geweld. Het Openbaar Ministerie stelt dat de Catalaanse regioregering koste wat kost het illegale referendum doorgang wilde laten vinden, en dat aan de ene kant de op de been gebrachte mensenmassa geweld heeft gebruikt tegen de politiemensen die het referendum wilden stoppen, en dat aan de andere kant het regionale politiekorps Mossos d'Esquadra aan werd gewend het houden van dit referendum te beschermen, indien nodig met geweld. Deze aanklacht bleef ongewijzigd, ook nadat het Europees opsporingsbevel van Carles Puigdemont op grond van opstand door zowel Duitsland als België af werd gewezen, waar werd gesteld dat er van opstand geen sprake was, en er een minister president van een andere politieke kleur aan de macht kwam in de centrale regering in Madrid.
• De staatsadvocaat ziet machtsmisbruik door een aantal van de aangeklaagden die in politieke functies in de regioregering zaten, omdat zij hun functies gebruiken om aan te zetten tot, ondersteunen van en zelf uitvoeren van opruiing. Andere personen zijn aangeklaagd voor het misbruiken van publiek geld voor het organiseren van het referendum, het negeren van uitspraken van het constitutioneel hof en opnieuw voor opruiing.
• De extreemrechtse partij Vox diende een aanklacht in voor opstand, dat ook werd toegelaten in de rechtszaak.

De zaak wordt door verschillende rechtbanken behandeld. De Audiencia Nacional behandeld de zaak tegen de top van de regionale politie die beschuldigd wordt van opstand. Het hooggerechtshof heeft in eerste instantie de aanklachten tegen de overige personen in behandeling genomen, maar heeft later de zaken die enkel over burgerlijke ongehoorzaamheid gaan, doorverwezen naar het Catalaanse hooggerechtshof.

Het nationale hooggerechtshof is de eerste van de drie rechtbanken die uitspraak doet in de zaak, op 14 oktober 2019. 9 van de personen die daar berecht zijn, worden veroordeeld tot gevangenisstraffen tussen de 9 en de 13 jaar, en 3 van hen krijgen hoge boetes opgelegd.

Oproep een geel lintje te dragen als steunbetuiging aan de aangeklaagden

In Catalonië was er groot maatschappelijk protest tegen de rechtszaak. In separatistische kringen werd gesproken van een politiek proces, en over de aangeklaagden werd gesproken als "politieke gevangenen". Uit steun droegen zij een geel lintje op hun kleren, en ook hingen mensen een geel lint, of iets in dezelfde vorm, aan hun huis. Uiteindelijk hingen zelfs officiële instanties die bestuurd werden door de separatistische partijen een geel lint of een afbeelding ervan aan de gevel, wat weer tot protest heeft geleid van de centrale overheid.

Direct na de uitspraak van het hooggerechtshof in het belangrijkste deel van de rechtszaak, op 14 oktober 2019, braken er in heel Catalonië protesten en rellen uit. De rellen zouden een week aanhouden en de vreedzame protestacties waren begin november 2019 nog altijd gaande.