Rafaël (kunstenaar)
Rafaël van Urbino (Urbino, 6 april 1483 – Rome, 6 april 1520) was een Italiaanse kunstenaar (voornamelijk kunstschilder) uit de hoogrenaissance.
Rafaël
| ||||
Waarschijnlijk een zelfportret als tiener | ||||
Persoonsgegevens | ||||
Volledige naam | Raffaello Sanzio da Urbino | |||
Pseudoniem | Raffaello Santi, Raffaello da Urbino | |||
Geboren | Urbino, 6 april 1483 | |||
Overleden | Rome, 6 april 1520 | |||
Geboorteland | Italië | |||
Nationaliteit | Italiaans | |||
Beroep(en) | Kunstschilder Architect | |||
Oriënterende gegevens | ||||
Leermeester | Perugino, Pintoricchio, Giovanni Santi, Timoteo Viti | |||
Jaren actief | 1494-1520 | |||
Stijl(en) | Hoogrenaissance | |||
RKD-profiel | ||||
|
Rafaël is de naam waaronder hij nu wereldwijd bekend is. Zijn echte naam was Raffaello Sanzio. Hij is ook wel bekend onder namen als Raffaello Santi en Raffaello da Urbino. Zoals met vele kunstenaars uit de Italiaanse renaissance het geval is, wordt zijn leven beschreven in het beroemde boek Le Vite van de 16e-eeuwse schilder en schrijver Giorgio Vasari.
Biografie
Rafaël werd geboren in Urbino, waar zijn geboortehuis nog steeds te bezoeken is. Van zijn jeugd is weinig bekend anders dan dat hij schilderles kreeg van zijn vader Giovanni Santi, een schilder die in 1494 overleed. Een oom die priester was, nam hem onder zijn hoede. Zijn moeder was al in 1491 gestorven, en Rafaël had daar erg onder geleden.[1]
In de periode tussen ongeveer 1500 en 1504 was hij leerling bij Perugino, onder wie hij vermoedelijk aan fresco's werkte in Perugia. Vermoedelijk kreeg het wonderkind Rafaël rond die tijd zijn eerste eigen opdracht en maakte hij het schilderij De droom van de ridder. In zijn eerste werken is de invloed van Perugino nog zeer duidelijk; Vasari schreef over een bepaald werk van Rafaël dat als er geen handtekening op stond, iedereen het voor een Perugino zou houden.
Rond 1504 ging Rafaël naar Florence, waar hem bleek dat zijn techniek ouderwets en provinciaals was. Hij stond er echter om bekend dat hij zeer snel van anderen leerde en paste zich spoedig aan. Hij werd vooral beïnvloed door Leonardo da Vinci en in mindere mate door Michelangelo. In Florence schilderde hij een groot aantal afbeeldingen van de Maagd Maria, waaronder de Madonna met de anjer, de Madonna met de distelvink en de Madonna del Prato (Madonna in de wei, of Madonna met het Christuskind en de Heilige Johannes de Doper).[1]
Waarom Rafaël naar Rome vertrok, vermoedelijk in de laatste maanden van 1508, is niet helemaal duidelijk. Mogelijk was hem ter ore gekomen dat er in het Vaticaan, destijds onder paus Julius II, privévertrekken waren die opnieuw gedecoreerd moesten worden. In 1509 kreeg hij de opdracht voor één ervan, de Stanza della Segnatura. Hij schilderde hierbij over werk van onder meer Perugino heen. Al heel snel gold hij in het Vaticaan, op Michelangelo na, als de belangrijkste kunstenaar. Hij zou er de rest van zijn korte leven blijven.
Rafaël was in Rome onder meer verantwoordelijk voor de decoratie van vier zalen in het Apostolisch paleis in Vaticaanstad, de Stanza della Segnatura, de Stanza di Eliodoro, de Stanza dell'Incendio en de Sala di Costantino.
De eerste zaal, de Stanza della Segnatura (1509-1511), is gewijd aan het menselijk verstand en bevat onder meer twee grote fresco’s, De Atheense school en de Disputa. Het eerste fresco toont een groep klassieke filosofen met in het midden Plato en Aristoteles. De een wijst omhoog naar de hemel, de ander naar beneden naar de aarde, hetgeen het humanistische idee uitbeeldt dat de heidense klassieke wereld niet per se strijdig is met het christendom. Leonardo da Vinci was een van de modellen voor dit werk. Het tweede fresco is vergelijkbaar van opbouw en beeldt christelijke theologen af, gegroepeerd onder Jezus.
De tweede zaal, de Stanza di Eliodoro (1511 of 1512-1514), heeft als thema de goddelijke interventie. De mate van betrokkenheid van Rafaël bij de andere twee zalen is onduidelijk. Het eigenlijke werk zou vooral door assistenten zijn gedaan. Rafaël had in Rome dan ook talloze andere taken te vervullen.
Overigens werkte hij niet uitsluitend voor de Kerk. Zo maakte hij in de Romeinse villa van de bankier Chigi het werk De drie gratiën en produceerde hij portretten (zie boven). In 1519 kwam in het Vaticaan een serie fresco's naar oudtestamentische verhalen gereed, in wat nu de Loggia van Rafaël heet. Ook in dit geval is alleen het ontwerp van hem. Na de dood van Bramante in 1514 volgde hij deze op als architect van de Sint-Pieter. Tevens was hij betrokken bij het archeologische onderzoek in Rome in die dagen.
Rafaëls laatste belangrijke werk is de Transfiguratie, dat pas na zijn dood gereedkwam. Onduidelijk is of de maniëristische tendensen in dit werk toegeschreven moeten worden aan zijn leerlingen of dat hijzelf bezig was een nieuwe weg in te slaan.
Hij stierf op zijn zevenendertigste verjaardag in Rome en ligt begraven in het Pantheon aldaar, wat in Italië de grootst mogelijke eer is. Op zijn graf lezen we: “Dit is de graftombe van Rafaël, die tijdens zijn leven Moeder Natuur deed vrezen door hem te worden verslagen, en als hij stierf, met hem te moeten sterven.”
Er is geen bewijs dat het gerucht van destijds ondersteunt dat de paus hem tot kardinaal wilde benoemen, maar het toont wel Rafaëls zeer hoge status aan.
Werken en werkwijze
Rafaël geldt als briljant portretschilder. Bekende portretten zijn dat van de in 1513 aangetreden paus Leo X, dat van zijn vriend voor het leven Graaf Baldassare Castiglione, dat van Bindo Altoviti en La Donna Velata (De gesluierde vrouw), waarvan nooit duidelijk is geworden wie de afgebeelde is. Beroemd is ook zijn zelfportret.
Rafaël is ook bekend om zijn talloze, vaak erg tedere Madonna's. Voorbeelden zijn de Madonna del Granduca, daterend van rond 1505. en de Madonna della Seggiola (Madonna met de stoel), van rond 1514. Vasari schreef dat werken van anderen schilderijen genoemd moesten worden, maar dat die van Rafaël echt leefden, en de Madonna della Seggiola is daarvan een goed voorbeeld.
Daarnaast zijn zijn Stanze di Raffaello erg bekend.
Rafaël leefde in een periode dat de waarschijnlijk al in de klassieke oudheid gebruikte temperaverf werd vervangen door olieverf. Medio 15e eeuw gebruikten de Vlaamse Primitieven als eersten olieverf. Rafaël gebruikte zowel tempera als olieverf. Vanaf het moment dat hij zich in 1508 in Rome vestigde, gebruikte hij alleen nog maar olieverf.[2]
Ook in de tapijtkunst liet hij zich gelden. Zijn kartons voor de reeks Handelingen van de Apostelen waren zodanig beroemd dat ze als zelfstandige kunstwerken bewaard zijn.[3] Ze werden geweven in het Brusselse atelier van Pieter van Aelst. Daarna ontwierp Rafaël nog verschillende andere reeksen.
Architectuur
Rond 1515 ontwierp Rafaël in opdracht van Giulio de Medici de Villa Madama even buiten Rome. Dit luidde een tijdperk in van paleisconstructie waarbij de grote Romeinse families en kerkleiders met elkaar wedijverden om altijd meer imposante structuren neer te zetten. De zogenoemde Hoge Renaissance wordt onder meer gekenmerkt doordat bekende schilders zoals Michelangelo, Leonardo da Vinci en Donato Bramante betrokken werden het ontwerp van gebouwen.[4]
Betekenis en invloed
Het werk van Rafaël wordt sterk opgehemeld bij de vroege kunsthistoricus Giorgio Vasari, in zijn werk De levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten. Het verscheen 30 jaar na zijn dood en hoewel niet het oudste overzicht van zijn leven en werk, is het wel het eerste grondige overzicht. Rafaëls kunst wordt erin beschouwd als het toppunt van een eeuwenlange evolutie. Vanaf dan werd hij 300 jaar lang door velen beschouwd als de grootste artiest aller tijden.[5]
Rafaël wordt niet gezien als een grote vernieuwer, zoals Giotto dat was geweest, maar als iemand die de schilderkunst verder vervolmaakte. De schoonheid van zijn kunst is gedistilleerd uit die van kunst die hem voorafging en die om hem heen gecreëerd werd. Op het toppunt van zijn fortuin schreef hij aan Castiglione: "Om één mooie vrouw te schilderen zou ik verscheidene mooie vrouwen moeten zien, en met jou erbij om de beste eruit te kiezen."[6]
Voor sommigen is zijn werk zelfs te perfect. De leden van de negentiende-eeuwse Engelse kunstenaarsgroep de Prerafaëlieten vonden hem overgewaardeerd en beschouwden hem als een symbool van en voorbeeld voor een academische kunst die oppervlakkige vormperfectie boven inhoud en gedachte verhief.
In zijn belangrijke en destijds zeer controversiële schilderij Déjeuner sur l'Herbe verwees Manet naar Rafaëls werk Het Oordeel van Paris. Een van de vele andere door Rafaël geïnspireerde schilders was Ingres.
Een van de leerlingen van Rafaël was Giulio Romano.
Musea
Werken van Rafaël bevinden zich in diverse musea, zoals:
Schilderijen
Afbeelding | Titel | Jaar | Techniek | Afmeting (cm) | Gallerie |
---|---|---|---|---|---|
Verrijzenis van Christus | 1499-1502 | Olie op paneel | 52 × 44 | Museu de Arte de São Paulo | |
De heilige drievuldigheid | ca. 1499 | Olie op canvas | 166 × 94 | Pinacoteca comunale di Città di Castello | |
De schepping van Eva | ca. 1499 | Olie op canvas | 166 × 94 | Pinacoteca comunale di Città di Castello | |
Engel | 1500-1501 | Olie op canvas overgezet van paneel | 31 × 26 | Pinacoteca Civica Tosio Martinengo, Brescia | |
Engel met rol | 1500-1501 | Olie op paneel | 58 × 36 | Louvre, Paris | |
God de Vader en de Heilige Maagd Maria | 1500-1501 | Tempera op paneel | 110 × 73 | Museo di Capodimonte, Napels | |
Sint Sebastiaan | 1501-1502 | Olie op paneel | 45,1 × 36,5 | Accademia Carrara di Belle Arti di Bergamo | |
Sint Franciscus van Assisi | ca. 1502 | Olie op paneel | 25 × 16 | Dulwich Picture Gallery | |
Sint-Antonius van Padua | ca. 1502 | Olie op paneel | 25 × 16 | Dulwich Picture Gallery | |
Portret van een Man | ca. 1502 | Olie op paneel | 45 × 31 | Galleria Borghese, Rome | |
Madonna met Kind en Heiligen | ca. 1502 | Olie op paneel | 34 × 29 | Berlin State Museums | |
Madonna Solly | ca. 1502 | Olie op paneel | 52 × 38 | Berlin State Museums | |
Madonna met Kind en Boek | 1502-1503 | Olie op paneel | 55,2 × 40 | Norton Simon Museum, Pasadena | |
The Mond Crucifixion | 1502-1503 | Olie op paneel | 283,3 × 167,3 | National Gallery, Londen | |
Eusebius van Cremona laat drie mannen opstaan uit de dood met de mantel van St Jeronimus | 1502-1503 | Olie op paneel | 25,6 × 43,9 | National Museum of Ancient Art, Lissabon | |
St. Jeronimus redt Sylvanus en straft ketter Sabinianus | 1503 | Olie op paneel | 25,7 × 41,9 | North Carolina Museum of Art, Raleigh | |
Kroning van de Heilige Maagd | 1502-1504 | Tempera op paneel overgezet van canvas | 272 × 165 | Vaticaanse Musea | |
Maria Boodschap | 1502-1504 | Tempera op paneel | 27 × 50 | Vaticaanse Musea | |
De aanbidding van de wijzen | 1502-1504 | Tempera op paneel | 27 × 50 | Vaticaanse Musea | |
De presentatie in de Tempel | 1502-1504 | Tempera op paneel | 27 × 50 | Vaticaanse Musea | |
Diotalevi Madonna | ca. 1503 | Olie op paneel | 69 × 50 | Berlin State Museums | |
Jonge man met appel, vermoedelijk Francesco Maria della Rovere | 1503-1504 | Tempera op paneel | 48 × 35,5 | Uffizi, Florence | |
St. Joris vechtend met de Draak | 1503-1505 | Olie op paneel | 29 × 25 | Louvre, Parijs | |
St. Michael doodt the Duivel | 1503-1505 | Olie op paneel | 30 × 26 | Louvre, Parijs | |
Portret van een jonge man (Ippolito d'Este?) | 1503-1505 | Olie op paneel | 54 × 39 | Museum of Fine Arts (Budapest), Boedapest | |
Het huwelijk van de Maagd Maria | 1504 | Olie op paneel | 170 × 117 | Pinacoteca di Brera, Milaan | |
de Connestabile Madonna | 1504 | Tempera op canvas overgezet van paneel | 17,5 × 18 | Hermitage, St. Petersburg | |
Madonna met Kind omringd door heiligen | ca. 1504 | Olie en goud op paneel | 169,5 × 168,9 | Metropolitan Museum of Art, New York | |
De verleiding in de tuin | ca. 1504 | Olie op paneel | 24,1 × 28,9 | Metropolitan Museum of Art, New York | |
Pietà | ca. 1504 | Olie op paneel | 23,5 × 28,8 | Isabella Stewart Gardner Museum, Boston | |
De droom van de ridder | ca. 1504 | Olie op paneel | 17,1 × 17,3 | National Gallery, Londen | |
De drie gratiën | ca. 1504 | Olie op paneel | 17 × 17 | Musée Condé, Chantilly | |
De processie naar Calvarië | 1504-1505 | Olie op paneel | 24,4 × 85,5 | National Gallery, Londen | |
Madonna met kind | 1504-1505 | Olie op paneel | 84,4 × 55,9 | Palazzo Pitti, Florence | |
de Ansidei Madonna | 1505 | Olie op paneel | 216,8 × 147,6 | National Gallery, Londen | |
Heilige Johannes de Doper prekend | 1505 | Olie op paneel | 26,2 × 52 | National Gallery, Londen | |
De kleine Cowper Madonna | ca. 1505 | Olie op paneel | 59,5 × 44 | National Gallery of Art, Washington | |
Terranuova Madonna | ca. 1505 | Olie op paneel | Diameter 88,5 | Berlin State Museums, Berlijn | |
Christus de Heiland zegent ons | 1505-1506 | Olie op paneel | 32 × 25 | Pinacoteca Civica Tosio Martinengo, Brescia | |
Madonna met de distelvink | 1505-1506 | Tempera op paneel | 107 × 77 | Uffizi, Florence | |
Madonna del Prato, met Johannes de Doper en Jezus | 1505-1506 | Olie op paneel | 113 × 88,5 | Kunsthistorisches Museum, Vienna | |
De zwangere | 1505-1506 | Olie op paneel | 68,8 × 52,6 | Palazzo Pitti, Florence | |
Heilige Familie (Madonna met de baardloze Josef) | 1505-1507 | Tempera op canvas overgezet van paneel | 72,5 × 56,5 | Hermitage, St. Petersburg | |
Portret van Agnolo Doni | 1506 | Olie op paneel | 63 × 45 | Palazzo Pitti, Florence | |
Portret van Magdalena Strozzi | 1506 | Olie op paneel | 63 × 45 | Palazzo Pitti, Florence | |
De dame met de eenhoorn | 1506 | Olie op paneel | 65 × 51 | Galleria Borghese, Rome | |
de Heilige Famile met Palmboom | 1506 | Olie en goud op canvas overgezet van paneel | diameter 101,5 | Scottish National Gallery, Edinburg | |
Zelfportret | ca. 1506 | Tempera op paneel | 47,5 × 33 | Uffizi, Florence | |
Sint Joris en de Draak | ca. 1506 | Olie op paneel | 28,5 × 21,5 | National Gallery of Art, Washington | |
Madonna met de anjer | 1506-1507 | Olie op paneel | 27,9 × 22,4 | National Gallery, Londen | |
de Canigiani Heilige Familie | 1507 | Olie op paneel | 131 × 107 | Alte Pinakothek, Munich | |
De Heilige Familie met Lam | 1507 | Olie op paneel | 28 × 21,5 | Museo del Prado, Madrid | |
De Bogota Madonna (Madonna met Kind) | 1507 | ? | ? | NY Bank Volt, New York | |
Baglioni-altaar | 1507 | Olie op paneel | 184 × 176 | Galleria Borghese, Rome | |
Geloof, Hoop en Liefde | 1507 | Tempera op paneel | 18 × 44 each | Vaticaanse Musea | |
Orleans Madonna | ca. 1507 | Olie op paneel | 29 × 21 | Musée Condé, Chantilly | |
De heilige Catharina van Alexandrië | ca. 1507 | Olie op paneel | 72,2 × 55,7 | National Gallery, Londen | |
The Bridgewater Madonna | ca. 1507 | Olie en goud op canvas, overgezet van paneel | 81 × 55 | Scottish National Gallery, Edinburg | |
Portret van een Jonge Vrouw (La Muta) | ca. 1507 | Olie op paneel | 64 × 48 | Galleria Nazionale delle Marche, Urbino | |
De Heilige Maagd met Kind en Johannes de Doper (La belle jardinière) | 1507-1508 | Olie op paneel | 122 × 80 | Louvre, Parijs | |
Madonna del Baldacchino | 1507-1508 | Olie op canvas | 279 × 217 | Palazzo Pitti, Florence | |
Colonna Madonna | 1507-1508 | Olie op paneel | 52 × 38 | Berlin State Museums, Berlijn | |
Madonna Tempi | 1508 | Olie op paneel | 75 × 51 | Alte Pinakothek, Munchen | |
De grote (Niccolini) Cowper Madonna | 1508 | Olie op paneel | 80,7 × 57,5 | National Gallery of Art, Washington | |
Madonna Esterhazy | 1508 | Tempera and Olie op paneel | 28,5 × 21,5 | Museum of Fine Arts, Budapest, Boedapest | |
Aldobrandini Madonna | 1509-1510 | Olie op paneel | 38,9 × 32,9 | National Gallery, Londen | |
Dispuut over het Heilige Sacrament | 1509-1510 | Fresco | 500 × 770 | Vaticaanse Musea, Vaticaanstad | |
De school van Athene | 1509-1510 | Fresco | 500 × 770 | Stanza della Segnatura, Vaticaanse Musea, Vaticaanstad | |
Madonna van Loreto | 1509-1510 | Olie op paneel | 120 × 90 | Musée Condé, Chantilly | |
De Mackintosh Madonna | 1509-1511 | Olie (bijna geheel overgeschilderd) van canvas, overgezet van paneel | 78,8 × 64,2 | National Gallery, Londen | |
Portret van Kardinaal Alessandro Farnese | 1509-1511 | Olie op paneel | 139 × 91 | Museo di Capodimonte, Napels | |
Alba Madonna | с. 1510 | Olie op canvas overgezet van paneel | diameter 94,5 | National Gallery of Art, Washington | |
Een Kardinaal | 1510-1511 | Olie op paneel | 79 × 61 | Museo del Prado, Madrid | |
Parnassus | 1511 | Fresco | ? × 670 | Vaticaanse Musea, Vaticaanstad | |
De voornaamste deugden | 1511 | Fresco | ? × 660 | Vaticaanse Musea, Vaticaanstad | |
Paus Julius II | 1511 | Olie op paneel | 108,7 × 81 | National Gallery, Londen | |
De profeet Jesaja | 1511-1512 | Fresco | 250 × 155 | Basilica of Sant'Agostino, Rome | |
De Verbanning van Heliodorus uit de Tempel | 1511-1512 | Fresco | ? × 750 | Vaticaanse Musea, Vaticaanstad | |
Madonna van Foligno | 1511-1512 | Tempera op panel overgezet naar canvas | 308 × 198 | Vaticaanse Musea, Vaticaanstad | |
De Overwinning van Galatea | 1511-1513 | Fresco | 750 × 570 | Villa Farnesina, Rome | |
Paus Julius II | ca. 1512 | Olie op paneel | 108,5 × 80 | Uffizi, Florence | |
Sixtijnse Madonna | 1512-1513 | Olie op canvas | 265 х 196 | Galerie Alte Meister, Dresden | |
de Heilige Familie met Rafaël, Tobias en de heilige Jeronimus, of de Heilige Maagd met Vis | 1513-1514 | Olie op paneel | 215 × 158 | Museo del Prado, Madrid | |
Madonna met stoel | 1513-1514 | Olie op paneel | diameter 71 | Palazzo Pitti, Florence | |
Madonna dell'Impannata | 1513-1514 | Olie op paneel | 160 × 127 | Palazzo Pitti, Florence | |
Madonna della tenda | 1514 | Olie op paneel | 65,8 × 51,2 | Alte Pinakothek, Munich | |
De Sybillen | 1514 | Fresco | x 615 | Santa Maria della Pace, Rome | |
Baldassar Castiglione | 1514-1515 | Olie op canvas | 82 × 67 | Louvre, Parijs | |
De Trance van St. Cecilia tussen de heligen Paulus, Johannes de Evangelist, Augustinus en Maria Magdalena | 1514-1515 | Olie op canvas overgezet van paneel | 236 × 139 | Pinacoteca Nazionale di Bologna | |
Bindo Altoviti | ca. 1515 | Olie op paneel | 59,7 × 43,8 | National Gallery of Art, Washington D.C. | |
Christus valt onder het kruis | 1515-1516 | Olie op paneel | 318 × 229 | Museo del Prado, Madrid | |
Donna Velata | 1515-1516 | Olie op canvas | 82 × 60,5 | Palazzo Pitti, Florence | |
Tommaso Inghirami | 1515-1516 | Olie op paneel | 89,5 × 62,8 | Palazzo Pitti, Florence | |
Tommaso Inghirami | ca. 1516 | Olie op paneel | 89,7 × 62,2 | Isabella Stewart Gardner Museum, Boston | |
Kardinaal Bibbiena | ca. 1516 | Olie op canvas | 85 × 66,3 | Palazzo Pitti, Florence | |
dubbelportret | ca. 1516 | Olie op canvas | 77 × 111 | Doria Pamphilj Gallery, Rome | |
De Heilige Familie met de kleine Johannes de Doper ('Madonna del Passeggio') | ca. 1516 | Olie en goud op paneel | 90 × 63,3 | Scottish National Gallery, Edinburg | |
De Heilige Familie met de kleine Johannes, of de Heilige Maagd met de Roos | ca. 1516 | Olie op canvas | 103 × 84 | Museo del Prado, Madrid | |
Bezoek van de engel Rafaël | ca. 1517 | Olie op paneel | 200 × 145 | Museo del Prado, Madrid | |
De Heilige Familie met de Heilige Elizabeth, de kleine Johannes en twee engelen (De Grote Heilige Familie) | 1518 | Olie op canvas overgezet van paneel | 207 × 140 | Louvre, Parijs | |
Het Visioen van Ezekiel | 1518 | Olie op paneel | 40,7 × 29,5 | Palazzo Pitti, Florence | |
St. Michael doodt de duivel (De Grote Sint Michael) | 1518 | Olie op canvas overgezet van paneel | 268 × 160 | Louvre, Parijs | |
St. Margaret | ca. 1518 | Olie op paneel | 192 × 122 | Kunsthistorisches Museum, Vienna | |
Portret van paus Leo X met de kardinalen Giulio de' Medici en Luigi de' Rossi | ca. 1518 | Tempera op paneel | 155,5 × 119,5 | Uffizi, Florence | |
Zelfportret met vriend | 1518-1519 | Olie op canvas | 99 × 83 | Louvre, Parijs | |
De Heilige Familie onder de eik | 1518-1520 | Olie op paneel | 144 × 110 | Museo del Prado, Madrid | |
La fornarina | 1520 | Olie op paneel | 87 × 63 | Galleria Borghese, Rome | |
Transfiguratie | 1516-1520 | Tempera op paneel | 410 × 279 | Vaticaanse Musea, Vaticaanstad |
Tekeningen
- Staande putto met de Medici ring en veren,(1512-14), Teylers Museum, Haarlem
- Hebe en Proserpina, (1516-1518), Teylers Museum, Haarlem
- Studie van twee soldaten in Verrijzenis van Christus', circa 1500, Ashmolean Museum.
Externe links
- Rafaël (Iconografische Thema's)
- Inzoomen op schilderijen van Rafaël
- Rafaël Santi op Artcyclopedia
- Website van Teylers Museum over de herkomst van de Rafaëltekeningen in de collectie van het museum.
- (it) Filmreportage van de overzichtstentoonstelling over Rafael in de Scuderie del Quirinale, Rome (voorjaar 2020).[7]
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Raffaello Sanzio op Wikimedia Commons. |
Noten
|