Prostitutie in Oostenrijk

In de zestiende eeuw leidt in heel katholiek en protestants Europa strengere geloofsbeleving samen met angst voor ziektes zoals syfilis tot nadrukkelijker bestrijding van prostitutie (zie Geschiedenis van de prostitutie, Zestiende eeuw). Keizer Maximiliaan I meende[1] dat de syfilis een straf van God was voor goddeloosheid van de mens, hij verbood de “zondige” dames hun beroep uit te oefenen en liet de bordelen sluiten[2]. Prostituees, maar ook hun klanten, hingen strenge straffen boven het hoofd, tot aan de doodstraf.

“Ontuchtige vrouwen” moesten hoge boetes betalen of ze werden afgeranseld en in een schandblok tentoongesteld[2]. Onder keizer Ferdinand II kon een betrapte prostituee bestraft worden met het afsnijden van een oor.

Maria Theresia, aartshertogin van Oostenrijk 1740-’80, keizerin van het Heilige Roomse Rijk 1745-’65[3], laat[4] kuisheidscommissies jacht maken op prostitutie en andere seksuele onzedelijkheid in alle lagen van de bevolking. Een meisje dat alleen op straat lopend haar ogen niet neersloeg kon[4] al gearresteerd worden op verdenking van prostitutie.

Beschuldigde een klant zijn prostituee van diefstal of besmetting met syfilis dan schoor men de prostituee kaal, teerde haar schedel en ranselde haar voor de kerk af[2]. “Onverbeterlijke vrouwspersonen” werden in een tucht- of spinhuis geplaatst. De keizerin liet prostituees samen met criminelen en andere ‘asocialen’ per schip deporteren naar de streek Banaat ver weg in Hongarije. Prostitutie werd des te meer een nevenwerkzaamheid[4] van kamermeisjes in de adellijke huizen, waar ze niet door zedenpolitie betrapt konden worden.

Kennelijk wordt begin 19e eeuw de strafbaarheid van prostitutie vervangen door reglementering (zie Geschiedenis van de prostitutie, Reglementering), want begin 19e eeuw zijn[4] er in Wenen 1500 geregistreerde prostituees. Daarnaast is[4] er heimelijke prostitutie in kroegen, voor de stadspoorten, bij dienstmeisjes, toneelspeelsters en avonturiersters.

Kennelijk wordt die reglementering ook weer afgeschaft, want als rond 1850 de syfilis zich zorgwekkend verspreidt, wordt[2] opnieuw registratie van de prostituees en tweemaalwekelijks medisch onderzoek van hen ingevoerd. In 1874 staan in Wenen 6424 prostituees onder politie- en medische controle[5].

In 1911 stelt[2] Wenen een nieuw reglement in voor gezondheidscontrole van prostituees. In de Eerste Wereldoorlog worden[2] aan de fronten bordelen ingericht, verdeeld in soldaten- en officiersbordelen. In 1920 blijkt[2] een groter deel van de prostituees dan voorheen afkomstig uit de middenklasse: 20%. Wenen sluit[6] in 1921 de bordelen, Graz[6] in 1926.

Het nieuwe strafwetboek[7] van januari 1975 stelt strafbaar: (§ 215) iemand tot de ontucht-als-ambacht brengen[8]; (§ 216) “wie in zijn onderhoud probeert te voorzien uit de ontucht-als-ambacht van een andere persoon door diens uitbuiting”; en (§ 217) iemand tot de ontucht-als-ambacht in een ander land brengen of aanwerven.

Daarbovenop heeft iedere deelstaat (Bundesland) wettelijke regelingen. In geen enkel Bundesland zijn prostitutie of bordelen expliciet verboden. In diverse Bundesländer is de regelgeving[9] echter dermate beperkend, bijvoorbeeld met een verbod op in de openbare ruimte streven naar een prostitutie-overeenkomst, dat legaal prostitutie als beroep uitoefenen vrijwel onmogelijk lijkt.

In Bundesland Wenen echter lijkt de wetgeving rond prostitutie tolerant. De Weense prostitutiewet[10] uit 1983 stelt dat (§ 3) een prostituee meerderjarig moet zijn, (§ 6) zich vooraf moet laten registreren bij de gemeentelijke overheid, en (§ 7) onderbreking of beëindiging van “de uitoefening van de prostitutie” moet melden bij de autoriteiten; ook moeten prostituees zich wekelijks medisch laten onderzoeken[11]. Voor de vestiging van bordelen gelden in Wenen (prostitutiewet[10] § 5) bovendien enkele beperkingen en vele veiligheids- en hygiënevoorschriften.

In 1989 stelt[5] het Oostenrijkse Oberster Gerichtshof dat prostitutie een “overeenkomst in strijd met de goede zeden” (sittenwidrig) is.

Rond 1989-’90 stromen[5] illegaal en goedkoper werkende prostituees uit het voormalige Oostblok naar Oostenrijk, vermoedelijk daalt[5] dan het aantal legaal werkende prostituees. Rond 1997 laat de stad Wenen weten[5] dat geregistreerde prostituees tot de “gezondste” mensen behoren.

Op 2 juni 2002, “Internationale Hoerendag”, eisen[5] enkele organisaties, waaronder de politieke partij die Grünen, arbeids- en sociaalrechtelijke erkenning van seksarbeid. Rond 2003 stijgt[5] het aantal legaal werkende prostituees weer.

’Privathaus’ (bordeel) in Linz, 2007

Per 1 maart 2004 worden de paragrafen 215-217 van de strafwet herschreven[12] in moderner jargon, en stellen nu strafbaar: (§215) iemand tot de prostitutie brengen[13], (§216) “wie een persoon uitbuit met de bedoeling zich uit de prostitutie van die persoon een duurzaam inkomen te verschaffen”, en (§217) iemand tot de prostitutie in een ander land brengen of aanwerven.

In 2007 is[5], behalve binnen de Grünen, ook binnen de SPÖ en ÖVP discussie gaande over opheffing van de Sittenwidrigkeit (zie bij 1989) van prostitutie, en invoering van juridische oplossingen vergelijkbaar met die in Duitsland (zie Prostitutie in Duitsland). Rond 2008 is[5] 60-80% van de prostituees migrante, voornamelijk afkomstig uit het voormalige Oostblok. In november 2008 staan[14] in Wenen 1728 prostituees geregistreerd en onder geregelde medische controle.