Pre-existentie van Christus

De opvatting dat Jezus al als persoon bestond voor zijn geboorte, of vóór zijn conceptie in de schoot van Maria, is een bijna algemeen aanvaard onderdeel van de leer van de Drie-eenheid. Hoe deze pre-existentie exact moet worden gedefinieerd is omstreden.[1][2] De pre-existentie wordt traditioneel vooral afgeleid uit de eerste verzen van het Evangelie volgens Johannes: In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Het Woord (de Logos) wordt vereenzelvigd met Christus. Door deze uitleg krijgt Christus niet alleen bij de verzoening van God en mens een rol maar ook bij de schepping van de wereld.

Orthodoxe protestanten baseren de pre-existentieleer niet alleen op het Nieuwe Testament, maar verwijzen ook naar de gedeelten in het Oude Testament, die verschijningen van God met meerdere personen beschrijven en die worden beschouwd als verschijningen van Jezus zelf.[3][4][5]

In het arianisme wordt het dogma van de drie-eenheid niet geaccepteerd. Het arianisme leert daarentegen dat Jezus het eerst geschapen schepsel was, ondergeschikt aan God. Het lijkt er echter op dat in het 4e-eeuwse conflict in Alexandrië tussen Athanasius en Arius over het mens zijn van Jezus, de pre-existentie van Jezus geen grote rol speelde. Dit onderscheidt de arianen van de ebionieten, die de pre-existentie van Christus ontkennen, evenals zijn maagdelijke geboorte. Hedendaagse ariaanse groepen, zoals de Jehova's getuigen, identificeren soms de persoon van Christus in het Oude Testament met de aartsengel Michaël.

De Nederlandse en Poolse socinianen nemen een middenpositie in tussen het arianisme en de ebionieten.[6] Zij interpreteerden verzen zoals "Ik kwam uit de hemel" als niet meer dan een verwijzing naar de wonderlijke conceptie van Jezus en niet als een bewijs van zijn bestaan als persoon in de hemel voorafgaand aan de conceptie. Dit standpunt werd overgenomen door de vroege Engelse Unitariërs, zoals John Biddle, hoewel in de 18e eeuw het Unitarisme verdere stappen in de richting van het rationalisme nam.[7] Vandaag wordt een met de Socinianen vergelijkbare christologie gevonden bij de Broeders in Christus (of Christadelphians) en de Church of God of the Abrahamic Faith.[8]