Polyptyque

Frank Martin is een van de (vele) buitenstaanders in de klassieke muziek van de 20e eeuw. Hij stond als Zwitser onder invloed van zowel de Duits/ Oostenrijkse muziektraditie in de hoedanigheid van Johann Sebastian Bach en Arnold Schönberg als de Franse muzikale tradities in de gedaanten van César Franck, Maurice Ravel en Claude Debussy. Hij kon daarbij niet kiezen tussen de traditionele klassieke muziek en (toen) hedendaagse muziek. Hij probeerde zijn leven lang de muziek geschoeid op melodie te combineren met de muziek geschoeid op theorie. Dat kwam erop neer dat hij Bach (melodie), Schönberg (theorie) en de genoemde Fransen (melodie en theorie) in zijn muziek verwerkte. Dat leverde uiteraard commentaar uit beide kampen op. Ook Martin zelf vond dat hij daar maar slechts ten dele in was geslaagd.

Dat verhinderde trouwens niet dat Yehudi Menuhin hem een opdracht gaf tot een werk, waar de vioolmaestro zijn kunnen kon tonen. Martin voelde zich niet "goed" genoeg om een klassiek vioolconcert te schrijven, in gedachte de werken die bijvoorbeeld Bach in dat genre al had geschreven. De opdracht leverde uiteindelijk een werk op met de titel Polyptyque (veelluik), dat tevens een van de laatste werken van de componist zou zijn; er volgden alleen nog een flamengostuk voor piano en de cantate Et la vie l’emporta (en het leven nam hem). De eerste uitvoering werd uiteraard gegeven door de opdrachtgever, begeleid of beter gezegd ondersteund door het Zürcher Kammerorchester onder leiding van Edmond de Stoutz te Lausanne op 13 september 1973. Dezelfde combinatie nam het werk in het daaropvolgende jaar op, deze opname is anno 2009 nog verkrijgbaar op compact disc. Menuhin later over het werk: When I play the "Polyptyque" by Frank Martin I feel the same responsibility, the same exaltation as when I play Bach's Chaconne. Hoe belangrijk de violist het werk vond blijkt ook uit internetsite die aan hem gewijd is. Het werk wordt daar als enige in het jaar 1973 als belangrijk item genoemd.

De muziek is deels gebaseerd op altaarbeeld Maestà van Duccio di Buoninsegna (ca 1255 – circa 1318), dat aanwezig was in de dom van Siena. Martin vertaalde zijn gevoelens bij zes (eigenlijk zeven) onderdelen daarvan tot de muziek van Polyptyque. Het is dus een andere interpretatie dan Modest Moessorgskis Schilderijen van een tentoonstelling, de Rus gaf het kunstwerk in zijn muziek weer. Tegelijkertijd deelde Martin mee, dat ook zonder kennis van het bronbeeld de muziek te volgen was. Het is niet pure programmamuziek en zou volgens velen dan ook Zes stukken voor viool en dubbel strijkorkest kunnen heten. Voor de religieuze interpretatie ziet men de vioolpartij als de weergave van Jezus van Nazareth.

• Uitgave EMI: de uitvoerenden van de première in een opname in 1974, twee maanden voor het overlijden van de componist;
• Uitgave ECM Records: Muriel Cantoreggi, Deutsche Radio Philharmonie Saarbrücken Kaiserslautern o.l.v. Christoph Poppen in een opname van 2006 in Funkhaus Halberg te Saarbrücken;
• Uitgave MGD: Willy Zimmermann, Orchester Musikcollegium Winterthur o.l.v. Jac van Steen
• Uitgave met Gottfried Schneider, Münchner Kammerorchester o.l.v. Hans Stadlmair

• de compact disc van ECM Records
• internet 12 december 2009
• Polyptyque op YouTube (fragment) voor indrukken