Pieter Zandt

Pieter Zandt werd op 6 mei 1880 in het Groningse dorp Stedum geboren. Hij studeerde theologie aan de universiteit van Utrecht. In die tijd stond hij onder invloed van de moderne theologie. Ook werd hij geboeid door de werken van de Duitse filosoof Hegel. Later zei hij van deze periode: "Als gymnasiast en jong student geloofde ik de wereldwijzen, die zeiden dat door de toeneming van de verlichting en de beschaving de heuglijkste tijd te wachten stond, en het dwaasheid was om van toekomstige oordelen te spreken". Tijdens zijn studententijd breekt hij met de moderne theologie. Dit gebeurt rond 1903 naar zijn eigen zeggen "door een krachtige ingreep van God zelf". Als in een ogenblik werd Pieter Zandt overtuigd van de nietigheid en beperktheid van het menselijk verstand. Aanvankelijk was hij echter meer verstandelijk dan met het hart overtuigd: "Ik verhuisde van de goddeloze wereld naar de vrome wereld. En daar zou ik het wellicht wel gevonden hebben, had de Heere mij niet voor Hem, de rechtvaardige en goeddoende God, als een zondaar, ja een doodschuldige goddeloze had ontdekt".

Twee jaar later rondde Zandt zijn studie af en werd predikant in Kamperveen. In 1909 vertrok hij naar Loon op Zand. In 1910 volgde IJsselmuiden-Grafhorst, in 1915 Ede. Begin 1919 ontvangt Zandt een beroep naar Delft waar hij gehoor aan geeft.

Meer dan elders ontmoet ds. Zandt in de Hervormde gemeente van Delft veel tegenstand. Het is wel gebeurd dat zijn tegenstanders met opgeheven vuist voor hem stonden nadat hij gepreekt had. Bij zijn komst in Delft werd de toon reeds gezet toen hij na de intrede-preek door een collega-predikant werd toegesproken. Deze persoon benadrukte hij hoopte dat ds. Zandt niet voor een gedeelte van de gemeente gekomen was maar voor de gehele hervormde gemeente. In zijn antwoord haakte ds. Zandt op het gesprokene in. "Het verbaast me, het verbaast me, dat zulks mij toegewenst wordt. Vanzelfsprekend ben ik voor de gehele gemeente gekomen. Doch waar het Woord recht gepredikt wordt, daar valt de scheiding. Het is een reuke des doods ten dode of een reuke des levens ten leven. Het gaat om het levende Kind. Daar loopt de strijd over. Het is vóór of tegen. Velen gaan terug, het kleine kuddeke blijft. En soms blijft er maar een klein groepje over. Als nu deze strijd ontbrandt, waar zult gij dan staan?" In 1925 deed ds. Zandt voor de Staatkundig Gereformeerde Partij zijn intrede in de Tweede Kamer waardoor een einde kwam aan zijn ambtsbediening in Delft. Wel bleef ds. Zandt in Delft wonen. Hij had een bijzondere voorliefde voor de stad. In de Delftse hervormde gemeente voltrok zich hierna een richtingenstrijd waarbij de confessionele en ethische richting een meerderheid behaalden in de kerkelijke besturen. Onder leiding van ds. Zandt werden er een tijdlang afzonderlijke diensten belegd aan het Achterom (Gebouw Philalethes = waarheidsvriend), wanneer in de diensten van de Hervormde gemeente geen "zuivere" prediking te beluisteren was. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd er een regeling getroffen waardoor verbeterde omstandigheden optraden voor de hervormd-gereformeerde richting.

Hij was een orthodox-hervormd predikant en voor de SGP jarenlang een opvallende figuur in de Tweede Kamer. Als zodanig wees hij voortdurend op het protestantse karakter van de Nederlandse natie waar de vaderen hun goed en bloed voor gegeven hebben. Zandt vervulde tegelijkertijd ook andere politieke functies. Zo was hij eveneens van 6 september 1927 tot aan zijn overlijden (behalve tijdens de Tweede Wereldoorlog) gemeenteraadslid in Delft. En verder was hij lid van de Provinciale Staten van de provincie Zuid-Holland en wel van 7 juli 1931 tot eveneens aan zijn dood. In 1946 werd hij lid van de politieke commissie van het Nationaal Comité Handhaving Rijkseenheid tegen de onafhankelijkheid van Indonesië.

Zandt is in de volgende gemeenten van de Nederlandse Hervormde Kerk predikant geweest:

• Kamperveen: 1906-1909
• Loon op Zand: 1909-1910
• IJsselmuiden-Grafhorst: 1910-1915
• Ede: 1915-1919
• Delft: 1919-1925

In 1906 was hij getrouwd met Jantienne Gerharda Helène Pruissen; hun huwelijk bleef kinderloos. Pieter Zandt overleed twee dagen voor zijn 81ste verjaardag. Ds. Zandt had een merkwaardige voorliefde voor katten.

• Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw (30 augustus 1933)
• Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau (20 september 1960)

De reformatorische Pieter Zandt Scholengemeenschap met vestigingen in Kampen, Staphorst, Urk en IJsselmuiden is naar hem vernoemd.

• Zandt, Pieter (1880-1961), Biografisch Woordenboek van Nederland

Zie de categorie Pieter Zandt van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.