Paul Dietz

Dietz studeerde eerst biologie in Groningen en daarna in Leiden waar hij in 1912 – jaar van zijn huwelijk met Anna Maria Vogelesang – promoveerde op een proefschrift over de anatomie van beenvissen. Na enkele jaren werk als assistent op de afdeling insectenleer begon hij in 1918 aan studies geneeskunde. In 1924 verkreeg hij het artsendiploma en startte een opleiding tot zenuwarts bij professor Jelgersma in Leiden. Hij vestigde daarna een eigen praktijk in Den Haag.

Reeds meerdere jaren had hij interesse betoond in parapsychologische verschijnselen en was ook de eerste die in Nederland kwantitatieve experimenten hierover opzette. Geleidelijk begon hij hierover meer te publiceren waarbij hij vooral een wetenschappelijke benadering bepleitte. In 1932 werd Dietz privaatdocent (onbezoldigde lesgever) in de parapsychologie aan de Leidse universiteit, hetgeen een primeur was op wereldvlak. In 1928 zorgde hij samen met Wilhelm Tenhaeff voor de oprichting van het Tijdschrift voor Parapsychologie (‘gewijd aan de studie van het occultisme in zijn vollen omvang’). De daarop volgende tien jaar was hij buitengewoon productief. Hij publiceerde ruim 70 artikelen en zes vooral populair wetenschappelijke boeken: Telepathie en psychologie der menigte (1931); De strijd om de parapsychologie (1932); Mensch en droom: een studie over het droomleven (1935); Parapsychologische studiën (1936); Telepathie en helderziendheid (1936); Wereldzicht der parapsychologie (1939). Ook werd hij met Tenhaeff redacteur van een nieuwe boekenreeks in de Parapsychologische bibliotheek (1936-1945).

Na 1939 leed hij ernstig onder het overlijden van zijn echtgenote en werd als privaat-docent parapsychologie opgevolgd door de filosoof en classicus Karel de Jong. Dietz trok zich toen grotendeels terug uit het parapsychologische werkveld na jaren van spanningen en onenigheid met zijn collega Tenhaeff. Bovendien brak de Tweede Wereldoorlog uit. In de laatste jaren van zijn leven kwam vooral de filosoof aan het woord. Dietz werd medeoprichter en redacteur van het tijdschrift Bezinning (1947-1948) en zijn opvolger Mens en Kosmos (1948-1953).

Tot kort voor zijn overlijden bleef hij bijdragen schrijven die zijn parapsychologische belangstelling verbonden met zijn beschouwingen over een religieus-humanistische levensvisie. Grotendeels vergeten zijn de literaire zijsprongen die hij maakte: het toneelwerk Achab en Jezebel (1919), het satirische boek De nieuwe lof der zotheid (1935), de bundel novellen Sterrenzaaisel van Brahma (1941) en de verhalenbundel De uitgestelde dood (1948).