Patrouillevaartuig
Een patrouillevaartuig is bij de marines de aanduiding voor een klein schip (tot ca. 200 ton deplacement) dat gebruikt wordt voor betrekkelijk eenvoudige patrouille- en bewakingstaken in binnenwateren, kuststroken en riviermonden.
Patrouillevaartuigen zijn uitgerust met lichte wapens (mitrailleurs, machinegeweren). Scandinavische marines, zoals die van Noorwegen en Denemarken, kennen ook grotere patrouilleschepen voor soortgelijke taken in zeegebieden waar de omstandigheden extremer zijn, zoals rond Groenland en Spitsbergen. Deze schepen zijn groter om een langduriger verblijf op zee mogelijk te maken en een stabieler scheepsplatform te bieden, niet omdat ze meer bewapening voeren.
Sinds het belang van continentale plateaus en exclusieve economische zones (tot 200 mijl uit de kust) groter wordt ziet men dergelijke grote patrouilleschepen ook elders in de wereld verschijnen.
België
De Belgische patrouilleschepen worden ingezet voor taken als visserijwacht, steun aan de Politie en Douane en kustwacht met onder meer steun aan verschillende reddings– en anti-pollutie opdrachten.
De vorige generatie Ready Duty Ships van de Belgische Marinecomponent van Defensie ging uit dienst, of is gepland uit dienst gehaald te worden. Het betreft de A963 Stern, de A950 Valcke en de A996 Albatros, respectievelijk een tweedehands patrouilleschip van de Zweedse marine en twee oude hoogzeeslepers.
De Belgische Marine nam in juli 2014 een eerste van twee nieuwe patrouilleschepen in gebruik. De P901 Castor heeft een deplacement van 569 ton. Zusterschip P902 Pollux volgt in april 2015.
Nederland
De Koninklijke Marine had tot het midden van de jaren tachtig vijf patrouillevaartuigen van de Baldr-klasse in dienst. Deze werden voornamelijk gebruikt voor visserij-inspectietaken in de Zeeuwse wateren. De vaartuigen van de Baldr-klasse waren ongeveer 150 ton groot en voerden 40 mm en 20 mm mitrailleurs en dieptebommen als bewapening.
Thans zijn vier patrouilleschepen in aanbouw voor kustwachttaken. Deze schepen wedijveren in grootte (ca. 3.750 ton) echter met fregatten en zijn in staat gevechtstaken te verrichten in het lage geweldspectrum.