Paleolinguïstiek

Paleolinguïstiek[1] is een term die door sommige taalkundigen gebruikt wordt voor de studie van de menselijke taal in het verre verleden. Voor de meeste historisch-taalkundigen is er geen apart studiegebied paleolinguïstiek. Degenen die de term wel gebruiken zijn vaak aanhangers van niet algemeen geaccepteerde hypotheses ten aanzien van de ontwikkeling van een taal. Soms wordt naar de groep verwezen als de "long rangers".

De hypothesen waarover onenigheid bestaat vallen in twee groepen uiteen.

• Voor sommige van de hypothesen geldt dat het toepassen van standaard historisch-taalkundige gebeurt op een dusdanige manier dat de hypothese daardoor onbetrouwbaar wordt. Een goed voorbeeld hiervan is het Nostratisch, de veronderstelde proto-taal van veel talen die op hun beurt zelf proto-talen zijn geworden, zoals het Proto-Indo-Europees. Het Nostratisch is voorgesteld door onder andere Vladislav Illich-Svitych als oertaal voor alle Indo-Europese, Oeraalse, Altaïsche, Dravidische, Kartvelische en Afro-Aziatische taalfamilies en soms andere talen. Er zijn fonologische en morfologische overeenkomsten vastgesteld. Op basis daarvan is een oertaal samengesteld. Het Nostratisch wordt niet algemeen geaccepteerd vanwege twijfels ten aanzien van de zowel de overeenkomsten in de taalfamilies als de reconstructie.

• Andere hypothesen zijn controversieel doordat de gebruikte onderliggende methode ter discussie staat. In deze groep vallen voorstellen die gebaseerd zijn op grote aantallen overeenkomsten in woorden, etymologie, waarin een relatie tussen talen wordt vastgesteld op basis van gelijkheid in klank en betekenis, zonder dat naar fonologie of reconstructie gekeken wordt. In het algemeen gaat men ervan uit dat deze methode geen onderscheid kan maken tussen toevallige overeenkomsten en historische verbanden tussen talen. Het verschil tussen gezamenlijke afkomst en later contact tussen talen verdwijnt dan.