Oosterhamrikkanaal

De naam van het kanaal verwijst naar het Oosterstadshamrik, de hamrik (marke) ten oosten van de stad Groningen, die in de middeleeuwen deels onderdeel vormde van de stadsvrijheid of stadstafel; het deel van de stad buiten de stadsmuren tot aan de banmijl.

Het kanaal werd gepland als onderdeel van een door Mulock Houwer geprojecteerd industrieterrein, waarvan ook het Gorechtkanaal onderdeel uitmaakte. Waar van de industrialisatie rond het Gorechtkanaal uiteindelijk niets terechtkwam, werden de kades van het Oosterhamrikkanaal wel grotendeels gevuld met handels- en industriebedrijven. Het kanaal was bedoeld als de westelijke aanvoerroute naar de stad via het nog te graven Van Starkenborghkanaal. Het westelijke deel werd voltooid in 1924. Het oostelijke deel vormde onderdeel van een stadsuitbreidingsplan van Berlage en werd voltooid na de aanleg van het Van Starkenborghkanaal in 1939.

Na de voltooiing werd het kanaal vooral gebruikt als aanvoerroute van steenkolen voor de gasfabriek. In latere jaren werd het kanaal gebruikt voor de aanvoer van zand voor de cementfabrieken Groninger Mortel Centrale en Betonmortel Installatie Groningen (B.I.G.). Daarna nam de vrachtvaart af en ook overwinterden veel vrachtschepen in de haven van Rotterdam, waardoor er steeds minder vrachtschepen het kanaal aandeden. In de decennia daarna verdween langzamerhand de bedrijvigheid en kwamen steeds meer panden leeg te staan.

In 1967 werd in het kader van het nooit uitgevoerde Plan Goudappel besloten om het kanaal te dempen om er een nieuwe vierbaansweg naar de wijken Beijum en Lewenborg overheen te kunnen leggen. Uiteindelijk werd alleen het meest westelijke deel van het kanaal gedempt. In 1973 werd namelijk besloten om in plaats van het kanaal te dempen een vrije busbaan langs het kanaal aan te leggen naar de nieuwe wijken. Dit Oosterhamriktracé werd in 1976 gepresenteerd in het rapport Groningen Groeistad. Het tracé werd uiteindelijk aangelegd tussen 1982 en 1986. Voor het tracé moesten een groot aantal woonschepen worden verplaatst naar het Oude Winschoterdiep.

Begin 21e eeuw werd het kanaal schoongemaakt van zwaar vervuild baggerslib. Deze verontreiniging was vooral veroorzaakt door de vroegere gasfabriek en bestrijdingsmiddelenfabrikant Aagrunol. Het Oosterhamrikkanaal was destijds het meest vervuilde kanaal van Groningen.[1] In 2003 werd ten westen van de Kapteynbrug een dam met een stuw aangelegd, die het kanaal sindsdien in tweeën splijt. Deze stuw is onderdeel van een watercirculatiesysteem genaamd 'Watermolen' dat het deel aan de kant van het Ebbingekwartier verbindt met het Noorderplantsoen en zo zorgt voor een betere circulatie van het oppervlaktewater. In 2011 waren er plannen om de Oliemuldersbrug te vervangen door een dam voor de aanleg van een van de tramlijnen van de RegioTram Groningen. Na protest van omwonenden ging dit plan echter niet door.[2] De plannen voor de tram werden een jaar later afgeblazen.

Begin 21e eeuw werden ook diverse plannen gemaakt voor nieuwe woningbouw langs het kanaal. Voor de Oosterhamrikkade langs het kanaal is een waterfront gepland met onder andere nieuwe starterswoningen en stadsvilla's. In 2012 werd De Groenling gebouwd op de hoek van het Oosterhamrikkanaal met het Gorechtkanaal. Deze woontoren met jongerenappartementen van 19 verdiepingen vormt sindsdien een prominent markeringspunt langs het kanaal. In 2016 werd er gewerkt aan de realisatie van de nieuwe wijk De Stadswerf op de kruising van het Oosterhamrikkanaal met het Van Starkenborghkanaal.

• 
  Infoversum met links het kanaal
• 
  Wielewaalflat met het kanaal op de voorgrond
• 
  Oosterhamrikkanaal vanaf Ebbingekwartier bij avond met links het gebouw van Platform voor Groningen Architectuur en Stedenbouw (GRAS) en rechts het Infoversum
• 
  Het kanaal vanaf de toren van de Nieuwe Kerk. Op de voorgrond het stadsstrand.

Zie de categorie Oosterhamrikkanaal van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.