Monarchianisme

Het monarchianisme (van het Griekse: μόνος, mónos "enig", "alleen" en ἄρχειν, árchein "heersen") is een verzamelnaam voor ketterijen, waarin de eenheid van God (monarchiam tenemus) benadrukt wordt ten koste van de drievuldigheid.

Het monarchianisme was ontstaan in reactie op het heidens polytheïsme (veelgodendom), het gnosticisme dat stelde dat uit God vele eeuwige wezens waren voortgekomen (emanatietheorie) en het dualistische Marcionisme (de God uit het OT en NT waren twee verschillende goden), maar sloeg daarin naar de mening van de orthodoxie door, door de gelijkwaardige goddelijkheid van de Vader, Zoon en Heilige Geest als onderscheiden Personen te ontkennen.

Tot het monarchianisme worden het sabellianisme (of modalisme) gerekend, dat de Vader, Zoon en Heilige Geest als drie verschijningsvormen of toneelrollen van één Persoon beschouwt, en ook het adoptianisme, dat stelt dat de Christus een door God geadopteerd schepsel is, waarin de goddelijke kracht op bijzondere wijze werkte.