Krulbollen

Bollen, rollen, werpen met ijzeren of houten bollen, rollebanen, bolbanen... Dergelijke termen, die verwijzen naar de nu nog steeds populaire bolsport, zijn met de regelmaat van de klok terug te vinden in de stedelijke verbodsbepalingen van vele honderden jaren geleden. Concrete aanwijzingen dat specifiek krulbol bedoeld werd, zijn er echter niet, hoewel omschrijvingen zoals 'werpen met de bol naar de staak' zeer dicht in de buurt van het krulbolspel komen. Dat het spel een eeuwenoud vermaak is, getuigt ook een klavecimbel voor meisjes uit 1650 (collectie stad Antwerpen) waarop een krulbolspel aan de oevers van de Schelde afgebeeld staat. De term krulbol duikt pas op in het midden en vooral op het einde van de 19e eeuw.

Het spel wordt gespeeld met twee ploegen van elk twee, drie of vier personen. Ook de discipline "man tegen man of vrouw tegen vrouw" is mogelijk. Meestal wordt dit speltype dan alleen gebruikt voor koningsbollingen. De bol zelf is niet volledig bolvormig maar aan een kant iets afgerond en daardoor eerder een dikke ronde schijf met een afgeronde kant (deze afgeronde kant wordt in het boldersjargon "de loop" genoemd). Hierdoor zal de bol zodra die gerold wordt een ellipsvormige baan volgen. De speler wil met zijn bol zo dicht mogelijk bij de staak terechtkomen. Ligt een bol meer dan 20 cm onder de staak dan is hij "tekort gebold". Ligt een bol daarentegen ver voorbij de staak dan is hij "te hard gebold". De bol is gemaakt van fenolhars met katoenvezel geperst en gebakken tot 150 graden (hardweefsel) en heeft een doorsnede van 180 – 225 mm en de dikte v.a 82 mm tot 86 mm De staak is een vast punt, op zeven meter afstand van de werpers. Ze is ongeveer 33 cm boven de grond zichtbaar en staat opgesteld aan beide zijden van de baan. De staak is gemaakt van een stuk rond gedraaid eiken of beukenhout en voorzien van een HDPE-mantel.

Tijdens het spel onderscheidt men twee basistechnieken: het bollen en het schieten. Bij het bollen wordt de bol van één zijde van het speelveld zo dicht mogelijk naar de tegenovergestelde staak gerold. Het schieten wordt enerzijds gebruikt om bollen van de tegenpartij verder van de staak weg te stoten en anderzijds om de bollen van een ploegmaat dichterbij te stoten. Als alle bollen één keer gespeeld zijn, krijgt de ploeg van wie de bol het dichtst bij de staak ligt de punten. Het aantal punten is gelijk aan het aantal bollen die dichter bij de staak liggen dan de dichtste bol van de tegenpartij. Wie het eerst negen punten haalt, wint het spel.

Krulbollen

Voor een wedstrijd zijn er verschillende manieren om de ploegen te bepalen. Men kan zowel een bolling geven ML (maats loten), waarbij de medespelers bepaald worden door loting, of een bolling MM (maats mee) waarbij men de maat(s) zelf mag kiezen. Het aantal bolders per ploeg kan variëren van 2 tot 4. Er zijn ook nog verschillende bollingen mogelijk, prijsbolling, seriebollingen, puntenbollingen, of 'voor de leute'. Bij een prijsbolling wordt gespeeld voor een vooraf bepaalde prijzenpot (meestal is dit geld). Bij een seriebolling wordt meestal gespeeld voor een klein geldbedrag per spel (0.2 tot 0.5 euro). Bij een puntenbolling wordt een vast aantal speelbeurten gebold en wordt het aantal gewonnen spellen bijgehouden. Ook is het mogelijk dat een prijsbolling deel uitmaakt van een criterium waarbij een klassement wordt opgemaakt. Bij ieder gewonnen spel krijg je een punt.Bij bollen voor de leute wordt gewoon gespeeld voor het plezier of voor een traktatie. Van mei tot september wordt er op zandige buitenbanen gebold, tijdens de winter op overdekte, verharde binnenbanen. De meest gerenommeerde wedstrijd is het Belgisch kampioenschap, die jaarlijks op de zaterdag het dichtste bij 15 augustus wordt gehouden en de kampioenschappen tijdens de Vierdaagse te Doornzele omtrent half augustus.

Sinds de jaren tachtig zijn de meeste clubs verenigd in twee krulbolverbonden met elk een autonoom bestuur, de BKB en de VKB. Deze twee krulbolverbonden zijn aangesloten bij VlaS. Ze brengen beide een maandblad uit, namelijk 'het Boldersleven' (BKB) en 'het Boldersblad' (VKB) uit. Sinds 2009 werken de bonden samen om de bolderskalender samen te stellen.

In november 2012 werd krulbollen toegevoegd aan de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. Deze inventaris is een verplichting die voorkomt uit het UNESCO Verdrag ter Bescherming van het Immaterieel Erfgoed.

• Informatiefolder krulbollen

Zie de categorie Krulbollen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.