Kroonsteen
Een kroonsteen(tje), lusterklem (uit het Duits) en soms ook wel suikertje (in Vlaanderen) dient om twee of meer elektriciteitsdraden met elkaar te verbinden.
Het bestaat uit een blokje van isolatiemateriaal (porselein of kunststof) waarin messing buisjes zitten met aan weerszijden een messing boutje door een verdikt deel van de wand, waarin schroefdraad is getapt. In beide uiteinden van deze metalen buisjes kan een draad worden gestoken die onder het boutje wordt geklemd, zodat de beide draden via het buisje elektrisch met elkaar verbonden zijn. Ter bescherming van de kern van de draad is vaak een messing strip aangebracht tussen boutje en draad, zodat bij het aandraaien het boutuiteinde geen beschadigingen kan veroorzaken.
Bij litze, een soepele draad die bestaat uit een aantal dunne draadjes, kan de kern worden beschermd door middel van adereindhulsjes of door de draadjes aan elkaar te solderen. Bij elektrische installaties is dat verplicht.
Een andere vorm wordt aangetroffen in veel apparaten die bedoeld zijn voor permanente opstelling. Een voorbeeld is een huistelefooncentrale. Een dergelijk toestel heeft vaak printkroonsteentjes die op de printplaat gesoldeerd zijn en waarin zich één schroef bevindt om een draad aan te sluiten.
Levering en uitvoering
Porseleinen kroonsteentjes worden per stuk verkocht. Een dergelijk kroonsteentje heeft meestal twee buisjes. Deze kroonstenen worden gebruikt als in het armatuur hoge temperaturen kunnen optreden. Vroeger was dit de enige vorm waarin kroonstenen werden gemaakt. Sinds de opmars van kunststoffen worden de meeste kroonstenen van pvc gemaakt. In toenemende mate worden hiervoor ook goedkopere kunststoffen gebruikt. In kunststof typen is de vorm niet langer een blok, maar heeft elk buisje een eigen 'kamer'. Deze kamers worden door een verbindingsbrug verbonden. In de brug is een gat waarmee een kroonsteentje op een ondergrond kan worden vastgeschroefd. De polen kunnen gemakkelijk worden gesplitst door deze brug met een scherp mes door te snijden.
Moderne kunststof kroonsteentjes worden meestal verkocht als strip van twaalf. Hieruit kan men zes tweepolige of vier driepolige kroonsteentjes snijden. Tegenwoordig wordt aarding noodzakelijk gevonden, zodat tweepolige kroonsteentjes bij nieuwe aanleg van een elektrische installatie niet meer voorkomen.
Montage en veiligheid
De draad wordt bevestigd door met een draadstriptang eerst een stuk isolatie te verwijderen, het blote draaddeel in het busje te steken en met de schroef vast te schroeven. De diepte van een kroonsteen is in het algemeen ongeveer 17 mm, en een draad wordt tot halverwege in de kroonsteen gestoken. Dat betekent dat de draad voor maximaal 8 mm gestript wordt, zodat er geen blanke draad buiten het kroonsteentje blijft. Men kan het resultaat dan ook in de hand nemen zonder een schok te krijgen. Een kroonsteentje geldt echter niet als afdoende beveiligd tegen aanraking en moet dan ook - als er netspanning op staat - binnen een behuizing gemonteerd worden. Een kroonsteentje biedt geen trekontlasting. Men mag een lamp dus niet zonder meer aan het kroonsteentje ophangen. Vaak heeft een centraaldoos een haak, die geschikt is om het gewicht van de lamp te dragen.
Oningerichte woningen
In een leegstaande woning hangt meestal een kroonsteentje aan de blauwe, zwarte en geelgroene installatiedraad in de centraaldozen. Dit geeft een redelijke beveiliging tegen aanraken (hoewel niet afdoende, zie vorige alinea) en kortsluiten. Aan het kroonsteentje kan een lamp worden gemonteerd.
Als men bij verhuizing de lampen meeneemt, behoort men de kroonsteentjes achter te laten. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar in de praktijk komt het vaak voor dat men bij het betrekken van een woning blanke draadjes aan het plafond ziet.
Etymologie
De naam 'kroonsteen' verwijst zowel naar het oorspronkelijke gebruik als het oorspronkelijke materiaal van dit veel gebruikte onderdeel.
- Kroon: Oorspronkelijk werden ze gebruikt in de lichtkronen die de oude 19e-eeuwse kaarsenkronen vervingen. Om de aansluiting naar de verschillende lampen in de lichtkroon te realiseren vanuit de twee aansluitdraden was een 'kroonsteentje' nodig.
- Steen: Tot de opkomst van plastic als isolator werd een kroonsteentje uit porselein vervaardigd. Porselein is, in tegenstelling tot de meeste steensoorten, een uitstekende isolator.
Zie ook
 |
Zie de categorie Luster terminals van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |