NEN 1010

NEN 1010 is een reeks Nederlandse veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties gebruikt door de elektrotechnische installatiebranche. De Belgische tegenhanger is het Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI).

NEN-normen zijn geen wetten maar afspraken, praktische richtlijnen die voor en door de markt zijn gemaakt. De NEN 1010 bevat de minimumveiligheidseisen waaraan laagspanningsinstallaties in de woning-, de utiliteitsbouw en in de industrie moeten voldoen. Het auteursrecht ligt bij NEN.[1]

Toepassingsgebied

De norm is van toepassing op elektrische installaties van onder andere:

woningen en kantoren;
gebouwen en terreinen bedoeld voor openbare en industriële doeleinden;
ruimten en terreinen bestemd voor landbouw, veeteelt of tuinbouw, geprefabriceerde gebouwen;
caravans, logiesverblijven en daarvoor bestemde terreinen;
bouwterreinen, tentoonstellings- en kermis- en andere tijdelijke installaties;
jachthavens;
buitenverlichting;
oplaadpunten voor elektrische voertuigen.

Wettelijke status

NEN-normen zijn geen algemeen verbindende voorschriften. Gebruik van de NEN 1010 wordt in de wetgeving op verschillende plaatsen genoemd, zoals via de Regeling Bouwbesluit, via spoorse regelgeving en in de waterwetgeving.

In de Regeling Bouwbesluit 2012 staat in artikel 5.1a:

"NEN 1010 - Bij toepassing van NEN 1010 zijn alleen de onderdelen van toepassing die technische voorschriften uit oogpunt van veiligheid bevatten over een voorziening voor elektriciteit."

Dit betekent dat andere onderdelen uit de norm, die bijvoorbeeld zien op bruikbaarheid, niet tot wet zijn verheven. Bovendien heeft de wetgever het mogelijk gemaakt om op een wijze gelijkwaardig aan de NEN 1010 te voldoen aan artikel 5.1a van het Bouwbesluit. Hoe dat moet, legt de wetgever echter niet uit.

In de spoorse regelgeving en waterwetgeving staat deze nuance, zoals opgenomen in artikel 5.1a van de Regeling Bouwbesluit, niet.

Bestaande installaties

Voor bestaande installaties is van belang dat NEN 1010 beschrijft hoe de NEN 1010 norm zich sinds oktober 1962 heeft ontwikkeld, om te kunnen vaststellen aan welke voorwaarden bestaande installaties dienen te voldoen. Het is namelijk niet zo dat een bestaande installatie te allen tijde op het niveau van de nieuwste NEN 1010 norm moet worden gebracht.[2]

Beschikbaarheid NEN 1010 norm

De NEN 1010 norm kan tegen betaling worden verkregen bij het Nederlands Normalisatie Instituut.

Er speelde een rechtszaak tussen de stichting Nederlands Normalisatie-instituut, de Staat der Nederlanden en Knooble B.V. over het vraagstuk of deze en ook andere NEN-normen niet gratis ter beschikking dienen te worden gesteld omdat ze een wettelijk verplicht karakter zouden hebben en dientengevolge vrij voor iedereen beschikbaar zouden behoren te zijn.

Op 31 december 2008 heeft de rechtbank (in eerste aanleg) een uitspraak gedaan in dit geschil waarbij de rechter heeft aangegeven dat de NEN-normen (vooralsnog) niet als algemeen verbindend kunnen worden beschouwd omdat ze niet vrijelijk beschikbaar en gepubliceerd zijn.[3]

In 2009 liep een hoger beroep in deze zaak. De rechter heeft een uitspraak gedaan in de NEN-zaak in het voordeel van Knooble. Uit het vonnis blijkt dat de Haagse rechtbank met Knooble van mening is dat NEN-normen waarnaar verwezen wordt in het Bouwbesluit niet verbindend zijn omdat ze niet volgens de Bekendmakingswet zijn gepubliceerd.

Uitspraak Hof

Het Gerechtshof Den Haag heeft zich op 16 november 2010[4] uitgesproken over de status van NEN-normen in het Bouwbesluit 2003 en de Regeling Bouwbesluit 2003. Het Gerechtshof heeft het eerdere vonnis van de Rechtbank Den Haag[5] vernietigd en geoordeeld dat NEN-normen, door verwijzing ernaar in de bouwregelgeving, geen algemeen verbindende voorschriften worden en niet gratis hoeven te worden verstrekt.

Het arrest van het Gerechtshof is gewezen in het kader van een civiele procedure die door het bouwadviesbureau Knooble tegen onder andere de Nederlandse staat is aangespannen. Knooble wil gratis de beschikking krijgen over zogenaamde NEN-normen waarnaar in bouwregelgeving wordt verwezen. De Rechtbank Den Haag stelde eerder in een vonnis van 31 december 2008 dat de bepalingen van het Bouwbesluit 2003 en de Regeling Bouwbesluit 2003, voor zover daarin naar NEN-normen wordt verwezen, niet verbindend zijn. De staat had tegen dit vonnis hoger beroep aangetekend.

Het Gerechtshof geeft nu aan dat het feit dat in bouwregelgeving wordt verwezen naar NEN-normen, niet betekent dat deze NEN-normen ook de status krijgen van algemeen verbindend voorschrift. Het Gerechtshof overweegt in dit kader dat NEN-normen niet zijn vastgesteld op grond van een regelgevende bevoegdheid maar berusten op private afspraken tussen vertegenwoordigers van organisaties in de bouwsector. Ook vindt het Gerechtshof relevant dat de NEN-normen in de bouwregelgeving veelal geen eisen stellen, maar slechts rekenmethodes bevatten. NEN-normen zijn, zo stelt het Gerechtshof, voldoende kenbaar omdat ze kunnen worden ingezien bij het Nederlands Normalisatie Instituut en tegen betaling bij het NNI verkrijgbaar zijn.

Samenvattend:

NEN-normen zijn niet vastgesteld op grond van een regelgevende bevoegdheid;
NEN-normen stellen veelal geen eisen, maar zijn slechts rekenmethodes;
Aan NEN-normen niet behoeft te worden voldaan voor zover op andere wijze een gelijkwaardig resultaat wordt bereikt;
NEN-normen hebben voldoende bekendheid. Zij kunnen namelijk worden ingezien en aangeschaft.

Zie verder hiervoor onder het kopje 'Wettelijke status'.

Historie

De NEN 1010 wordt met enige regelmaat gewijzigd waarna een nieuw exemplaar verschijnt.

1e Druk, (destijds N1010)

Datum uitgiften: September 1940

Omvang: 1 boek in A5 formaat.

Titel: Voorschriften voor elektrische sterkstroom installaties van lage spanning in woonhuizen, winkels, kantoorgebouwen, hotels, scholen, schouwburgen, boerderijen en dergelijke.

2e Druk,

Datum uitgiften: Oktober 1962

Omvang: 1 boek in A5 formaat. En in 1969 als aanvulling een interpretatieblad.

Titel: Veiligheids voorschriften voor laagspanningsinstallaties (Installatievoorschriften I)

3e Druk,

Datum uitgiften: 1984

Omvang: 1 boek in A4 formaat. En in 1986 een aanvulling.