Kenmerken van stemrecht

Het stemrecht of kiesrecht is algemeen wanneer het toebehoort aan alle burgers zonder enige andere voorwaarde dan het instellen van een minimumleeftijd, het hebben van de nationaliteit van het desbetreffende land, het hebben van de juridische rechten van het land en ten slotte de afwezigheid van zware juridische sancties.

Historisch kan het stemrecht beperkt zijn:

• in functie van het inkomen (cijnskiesstelsel of censuskiesrecht)
• in functie van het geslacht
• in functie van het opleidingsniveau

Met het direct stemrecht verkiezen de kiezers hun verkozenen rechtstreeks. Dit is het systeem dat in het algemeen wordt toegepast voor de verkiezing van de volksvertegenwoordigers.

Indien het stemrecht indirect is, dan gebeurt de verkiezing in twee fasen. In de eerste ronde kiezen, of duiden de burgers een kiescollege aan, samengesteld uit "grote" kiezers, die op hun beurt de vertegenwoordigers kiezen.

In het merendeel van de Westerse landen is het stemrecht facultatief (het is een recht), in enkele landen is de stemming verplicht. In België is er geen stemplicht maar een opkomstplicht. Dit houdt in dat de kiezer verplicht is om zich op het stembureau te begeven en dus niet verplicht is een stem uit te brengen voor een bepaalde partij. Hij heeft dus nog altijd het recht om blanco te stemmen.

Het stemrecht is enkelvoudig als elke stemgerechtigde over één stem beschikt. Het is meervoudig als een stemgerechtigde over meerdere stemmen beschikt, hetzij in functie van verworven diploma's, hetzij in functie van het inkomen. Stemmen per volmacht kan niet gezien worden als een eigen extra stemrecht.

De stemming dient geheim te blijven opdat op de kiezer geen enkele sanctie of druk zou kunnen uitgeoefend worden. Dit houdt in dat de nodige materiële voorzieningen dienen getroffen te worden opdat de geheimhouding van de stemming zou kunnen gewaarborgd worden (cf afgesloten stemhokjes).