Kabiten
Een kabiten, ook wel kapitein waar het woord van ontleend is, is op de gaanman na de hoogste bestuurlijke functie in een dorpsgemeente onder de verschillende Surinaamse en Frans-Guyanese Marronvolkeren. De kabiten is de hoogste gezagdrager van een lo (een bundeling van matrilineair gebonden groepen binnen een Marron etnische gemeenschap) en van een dorp met de status van kondee, of hoogste gezagdrager van een Marronleefgemeenschap buiten het traditionele woongebied. De kabiten vertegenwoordigt zijn lo en dorp, of zijn leefgemeenschap buiten het traditionele woongebied, in het bestuur of traditionele gezag van zijn gaan-lo of nási (een etnische gemeenschap binnen de Marronsamenleving) waarvan het hoofd de gaanman is.
Organisatie binnen de Marrongemeenschap
De kabiten heeft een aantal basiya tot zijn beschikking als assistenten. Het traditionele gezag van de gaan-lo ziet er als volgt uit:
- Een gaanman
- Een aantal kabiten. De gaan-lo kan ten minste één van deze kabiten aanwijzen als edekabiten, die in voorkomende gevallen de werkzaamheden van een aantal kabiten van dezelfde gaan-lo in een bepaalde regio coördineert.
- Een aantal basiya, én de
- bendi-a se-man, een afvaardiging van het volk bij beraadslagingen, als adviesraad. De samenstelling van de bedi-a se man kan steeds wisselend zijn.
Kabiten en basiya in Nederland
In Nederland hebben drie Marrongemeenschappen kabiten en basiya, als vertegenwoordigers van het traditionele gezag van hun respectievelijke Marrongemeenschap in Suriname.
De eerste Marrongemeenschap in Nederland die zijn traditionele gezag (een raad van kabiten en basiya) instelde, is de Ndyuka of Okanisi. In 2000 installeerde gaanman Gazon Matodja, de eerste kabiten, André Pakosie, en een aantal basiya in Nederland, verenigd in de Raad van Kabiten en Basiya van de Okanisi in Nederland.
In 2006 installeerden de Pamaka-Marrons hun raad van kabiten en basiya in Nederland.
In 2007 installeerde gaanman Belfon Aboikoni van de Saamaka-Marrons kabiten en basiya voor de Saamakagemeenschap in Nederland. De kabiten en basiya van de Saamaka zijn verenigd in het Collectief van Saramakaanse Gezagdragers in Nederland.
Bronnen
- Pakosie, André R.M.; Gazon Matodja, Surinaams stamhoofd aan het einde van een tijdperk, 1999
- Pakosie, André R.M.; De Marrons van Suriname. In: Siboga, Jaargang 15, nr. 1, 2005.
- Pakosie, André R.M.; Een analyse van het conflict om het gaanmanschap bij de Saamaka. In: Siboga, Jaargang 15, nr. 1, 2005.