José Tolentino de Mendonça

José Tolentino de Mendonça werd geboren in Machico op het eiland Madeira (Portugal) op 15 december 1965. Hij was de jongste van 5 kinderen. Hij verbleef de eerste jaren van zijn jeugd in Angola, in verschillende kustplaatsen waar zijn vader een visserman was. Hij verlaat Afrika op de leeftijd van negen jaar op het moment dat Portugal zich terugtrekt uit zijn koloniën.

In 1989 studeerde hij af in theologie aan de Universidade Católica Portuguesa (UCP). Op 28 juli 1990 werd hij door bisschop Teodoro de Faria tot priester van het bisdom Funchal (Madeira) geordend. Datzelfde jaar publiceerde hij zijn eerste gedichtenbundel, Os Dias Contados. In 1992 ontving hij een Master's degree in Biblical Sciences aan het Pauselijk Bijbelinstituut in Rome, waar zijn bisschop hem aanmoedigde om te studeren. In 2004 werd hij doctor in de bijbelse theologie aan het UCP in Lissabon.[4]

Als priester had hij pastorale verantwoordelijkheden, eerst in de parochie Nossa Senhora do Livramento in Funchal van 1992 tot 1995, vervolgens gedurende 5 jaar als kapelaan op het UCP in Lissabon en uiteindelijk als rector van de kapel Nossa Senhora da Bonanza, beter bekend als Capela do Rato, vanaf 2010.[5],[6]

Pater José Tolentino de Mendonça op Capela do Rato, 22 juli 2018

De eerste priesterjaren van José Tolentino de Mendonça zijn ook academisch. Hij is achtereenvolgens professor aan het diocesane seminarie van Funchal, rector van het Portugese Pauselijke College in Rome, docent aan de Portugese Katholieke Universiteit (UCP), en gast professor in Brazilië aan de Katholieke Universiteit van Pernambuco (Unicap), aan de Pauselijke Katholieke Universiteit van Rio de Janeiro, en aan de Jezuïetenfaculteit Filosofie en Theologie (FAJE) in Belo Horizonte. In Lissabon trad hij toe tot het UCP als assistent (1996-1999), vervolgens universitair docent (2005-2015) en uiteindelijk universitair hoofddocent. De UCP benoemde hem tot vice-rector in 2012 en Decaan van de Faculteit der Theologie in 2018. In 2011 treed hij toe tot Straus Fellow en wordt hij als lid van een internationaal team van onderzoekers uitgenodigd door de Universiteit van New York om werk rond het thema "Religie en publieke zaken".[5],[7]

Dicht bij de culturele wereld door zijn vele werken, publicaties en interventies in de media, wordt José Tolentino de Mendonça in 2004 tien jaar lang de eerste directeur van het Nationaal Secretariaat van het Pastorale Ministerie van Cultuur dat de Portugese Bisschoppen Conferentie had georganiseerd om de dialoog te bevorderen tussen de kerk en het culturele milieu van het land.[4]

Na het bijwonen van een audiëntie bij Paus Benedictus XVI, waar een groot aantal kunstenaars in 2009 aanwezig waren, kondigt José Tolentino de Mendonça aan dat het gebaar van gastvrijheid van de paus werd gewaardeerd en dat deze erop heeft gewezen dat de kunstenaars zich thuis kunnen voelen in de christelijke ruimte van de kerk. In 2011 benoemde Benedictus XVI hem tot consultant van de Pauselijke Raad voor de Cultuur. Paus Franciscus neemt hem weer op in deze functie in 2016.[4]

In 2018 nodigt Paus Franciscus José Tolentino de Mendonça uit om te komen prediken in de retraite van de Romeinse Curie. Naast de bijbel verwijzen zijn aantekeningen naar vele schrijvers, zoals Fernando Pessoa, Clarice Lispector, Francoise Dolto, Etty Hillesum en Blaise Pascal. Hij zegt: "Schrijvers zijn soms belangrijke spirituele meesters." Zijn preken werden gebundeld in titel Elogio da Sede (Praise of Thirst) met een voorwoord van Paus Franciscus.[4]

Januari 2020: kardinaal Tolentino de Mendonça sluit zich aan bij de wetenschappelijke commissie voor de 700e verjaardag van de dood van Dante Alighieri (1265-1321) onder voorzitterschap van kardinaal Gianfranco Ravasi. Een initiatief georganiseerd door de Pauselijke Raad voor de Cultuur.[8]

Februari 2020: Paus Franciscus benoemt kardinaal Tolentino de Mendonça tot lid van de Pauselijke Raad voor de Cultuur, voorgezeten door kardinaal Gianfranco Ravasi. De kardinaal hij was een consultant geweest tussen 2011 en 2018.[9]

José Tolentino de Mendonca wordt beschouwd als een van de stemmen van het hedendaagse katholicisme en heeft talloze collecties essays, spiritualiteitsteksten, gedichten en preken gepubliceerd. Hij pakt de hoofdthema's van de christelijke canon aan door ze te laten communiceren met het leven. De relatie tussen christendom en cultuur staat centraal in zijn geschriften. Als theoloog en religieus denker probeert hij het spirituele leven te ontdekken in uiteenlopende gebieden. Hij streeft hij ernaar de kerk aan te moedigen actiever en relevanter te zijn, vooral daar waar men het het minste verwacht. Zijn boeken zijn erg populair in Portugal en worden steeds vaker vertaald en gepubliceerd in het buitenland. Talrijke literaire prijzen bekronen zijn schrijfcarrière en bevestigen zijn plaats in de culturele wereld.[10],[11],[12],[13]

• Hidden Treasure: The Art of Searching Within (Alba House, 2014)
• Our Father who Art on Earth: The Lord's Prayer for Believers and Unbelievers (Paulist Press, 2013)
• No Journey Will Be Too Long: Friendship in Christian Life (Paulist Press, 2015)
• Religion and Culture in the Process of Global Change: Portuguese Perspectives, met co-editors Alfredo Teixeira, Alexandre Palma (Cultural Heritage and Contemporary Change, Series VIII, Vol. 19, Council for Research in Values & Philosophy, 2016)
• Jesus and the Woman: Revealing God's Mercy (Paulist Press, 2017)
• Thirst: Our Desire for God, God's Desire for Us (Paulist Press, 2019), retraite predikte vóór de paus en de Romeinse Curie tijdens de vastentijd 2018

• ‘’Os dias contados’’ (poëzie, 1990)
• ‘’As estratégias do desejo: um discurso bíblico sobre a sexualidade’’ (opstel, 1994)
• ‘’Longe não sabia’’ (poëzie, 1997)
• ‘’A que distância deixaste o coração (poëzie, 1998)
• ‘’Se eu quiser falar com Deus (1996)
• ‘’Baldios’’ (poëzie, 1999)
• ‘’Cântico dos Cânticos’’ (1999)
• ‘’De Igual para Igual’’ (poëzie, 2000)
• ’’A construção de Jesus: uma leitura narrativa de Lucas 7,36-50’’ (opstel, 2004)
• ‘’A estrada branca’’ (poëzie, 2005)
• ’’Perdoar Helena’’ (theaterstuk, 2005)
• ‘’Tábuas de pedra’’ (poëzie, 2006)
• ‘’A noite abre os meus olhos’’ (poëzie, 2006)
• ‘’A leitura infinita. Bíblia e interpretação’’ (opstel,2008)
• ‘’O Viajante sem sono’’ (poëzie, 2009)
• ‘’Histórias escolhidas da Bíblia’’ (2009)
• ‘’O tesouro escondido’’ (opstel, 2011)
• ‘’Um deus que dança’’ (opstel, 2011)
• ‘’Pai-nosso que estais na terra’’ (opstel, 2011)
• ‘’Nenhum caminho será longo’’ (opstel, 2012)
• ‘’O hipopótamo de Deus’’ (opstel, 2013)
• ‘’Os rostos de Jesus’’ (2013)
• ‘’A papoila e o monge’’ (poëzie, 2013)
• ’’O estado do bosque’’ (poëzie, 2013)
• ‘’A mística do instante’’ (opstel, 2014)
• ‘’A leitura infinita’’ (opstel, 2014)
• ‘’Estação central’’ (poëzie, 2015)
• ‘’Que coisa são as nuvens’’ (een selectie van de beste kronieken gepubliceerd door de wekelijkse Expresso, 2015)
• ‘’Esperar contra toda a esperança’’ (opstel, 2015)
• ‘’Desporto, ética e transcendência’’ (opstel, 2015)
• ‘’A construção de Jesus’’ (opstel, 2015)
• ‘’Corrigir os que erram’’ (opstel, 2016)
• ‘’Teoria da fronteira’’ (poëzie, 2017)
• ‘’O pequeno caminho das grandes perguntas‘’ (opstel, 2017)
• ‘’Elogio da sede’’ (lezingen gegeven op de geleende retraite vóór de paus en de Romeinse Curie tijdens de vastentijd 2018)[15]
• ‘’Requiem pela Aurora de Amanhã’’ (libretto voor een werk gecomponeerd door João Madureira ter gelegenheid van het einde van de Eerste Wereldoorlog; het ging in première op 20 juli 2018 in het Hiëronymietenklooster op Belém.)[16]
• ‘’Nos passos de Etty Hillesum’’, met co-editor Filipe Condado (foto's) , (photobiography, 2019)
• ‘’Uma Beleza que nos Pertence (Aforismos)‘’ (opstel, 2019)
• ‘’Palavra e Vida 2020, O Evangelho comentado cada dia‘’ (commentaar bij elk dagelijks evangelie van het jaar, 2019)

• 1998 : Poëzieprijs van de stad Lissabon[17]
• 2005 : Prijs van de Portugese PEN Club [18]
• 2009 : Literaire prijs van de Stichting Inês de Castro voor O viajante sem sono[19]
• 2011 : Finalist van de literaire prijs Casino da Póvoa[20]
• 2015 : Finalist van de literaire prijs Casino da Póvoa[21]
• 2015 : Literaire prijs Res Magnae (Italië) dans la catégorie Ontmoet Cultuur (eerste buitenlander die deze prijs heeft ontvangen)[22]
• 2016 : Geweldige Prijs APE/CM de Loulé, toegekend door de Portugese Vereniging van Schrijvers (APE) en de Gemeente Loulé, voor Que coisa são as nuvens
• 2016 : Geweldige Poëzieprijs Teixeira de Pascoaes voor A noite abre os meus olhos[23]
• 2017 : Speciale prijs Capri-San Michele (Italië) [24]
• 2018 : Prijs "Een leven door... passie" toegekend door de Italiaanse krant Avvenire [25]
• 2019 : Mede-winnaar van de prijs "Cassidorio il Grande"[26]

• 2001 : Commandant van de Orde van de Infant Dom Henrique
• 2015 : Commandant van de Orde van Heilige Jakobus (Ordem Militar de Sant'Iago da Espada)
• 2019 : 24 juli, Marcelo Rebelo de Sousa, president van de Portugese Republiek, kondigt aan dat José Tolentino de Mendonça de herdenkinden van 10 juni 2020, nationale feestdag, zal voorzitten[27]. Op 26 maart 2020 kondigt de president, "gezien de huidige omstandigheden van de Covid-19 pandemie", aan dat hij heeft besloten de viering van 10 juni te annuleren[28]
• 2019 : Madeira verdienste medaille[29]

• 2012 : Revista E, weeblad van de krant Expresso, noem hem een van de 100 meest invloedrijke Portugese persoonlijkheden
• 2019 : 29 juni, Revista E presenteert de 50 "krachtige, invloedrijke, innovatieve, provocerende en ingewijde die ons afgelopen jaar hebben gekenmerkt". De naam van José Tolentino de Mendonça verschijnt op de 4e positie van de 13 namen die op de cover worden vermeld [30]
• 2019 : in zijn hoofdartikel van 21 december geeft Expresso aan dat zijn redactie José Tolentino de Mendonça heeft gekozen als Portugese persoonlijkheid van het jaar[31]

1. (fr) ^{[dode link]}
2. (pt)
3. (fr)
4. (pt)
5. (pt)
6. (pt)
7. (en)
8. (pt)
9. (pt)
10. (pt)
11. (pt)
12. (pt)
13. (pt)
14. (pt)
15. (pt)
16. (pt)
17. (pt)
18. (pt)
19. (pt)
20. (pt)
21. (pt)
22. (pt)
24. (it)
25. (it)
26. (it) per la X edizione del “Premio Cassiodoro il Grande” al Politeama di Catanzaro^{[dode link]}
27. (pt)
28. (pt)
29. (pt) ^{[dode link]}
30. (pt)
31. (pt) ^{[dode link]}