Jan Zwart

{{Infobox artiest | naam = Jan Zwart | afbeelding = Jan Zwart.jpg | onderschrift = | volledige naam = | alias = | bijnaam = | bijnamen = | geboren = 20 augustus 1877 | geboorteplaats = Zaandam | overleden = 13 juli 1937 | overlijdensplaats = Zaandam | land =  Nederland | jaren-actief = | genre = | beroep = [[organist], [koordirigent] en [componist]] | instrument = orgel | zangstem = | invloed = | label = | acts = | gerelateerd = | bekende instrumenten = | portaal = | website = | imdb = | allmusic = | myspace = | lastfm = }} Jan Zwart (Zaandam, 20 augustus 1877 - aldaar, 13 juli 1937) was een Nederlands organist, koordirigent en componist en een leerling van H. van Eyk, Gerard Bartus van Krieken en Hendrik de Vries.

Na eerst organist geweest te zijn van de Nederlandse Hervormde kerk te Rotterdam en Capelle aan den IJssel, werd hij in 1898 in dezelfde functie benoemd bij de Hersteld Evangelisch-Lutherse Kerk te Amsterdam. Hier begon hij in 1914 tijdens de zomermaanden zijn wekelijkse orgelbespelingen, die hij tot zijn dood toe heeft voortgezet.

Jan Zwart was de eerste Nederlandse organist die voor de radio speelde. Door zijn periodieke radio-uitzendingen heeft hij een groot publiek weten te boeien en interesse voor het kerkorgel weten te wekken. Hij was ook een kundig pedagoog en orgelhistoricus. Eén van zijn bekendste leerlingen was Feike Asma. Van Jan Zwarts hand verschenen vele artikelen over de Oud-Nederlandse orgelhistorie. Zo wist hij hernieuwd de interesse te wekken voor bijvoorbeeld de orgelmuziek van Jan Pieterszoon Sweelinck. Jan Zwart componeerde zelf ook orgelmuziek, die geliefd was onder de orthodox protestantse groeperingen. In 1917 begon hij aan de uitgave van "Nederlandse Orgelmuziek". Ook was hij de initiator van Nederlandse Orgeldagen waarin de geschiedenis van de instrumenten, de orgelmuziek en de bespelers centraal stonden.

Na zijn dood is er rond de persoon en zijn muziek een ware cultus ontstaan (een hype die sommigen ietwat overdreven vergelijken met de sektarische Wagnerverering aan het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw).

Jan Zwart werd geboren binnen het koopmansgezin van Stoffel Zwart en Christina Bot. Hij trouwde in 1909 met zijn nicht Catharina Zwart. Verschillende zonen uit dat huwelijk, Dirk Jansz. Zwart (1917-2002), Jaap Zwart, Piet Zwart en Willem Hendrik Zwart (1925-1997), gingen ook de muziek in; een van de dochters, Christina, trouwde met organist en Zwarts leerling Willem Mudde. Ook onder de kleinkinderen bevindt zich een aantal, die zich binnen de muziekwereld bewegen: Everhard Zwart (1958), Dirk Zwart (1962), Boudewijn Zwart (1962), Jan Quintus Zwart en Jaap Zwart jr (1955). Kleinzoon Frits Zwart (1954) is musicoloog.