Hyponiem
Een hyponiem is een woord waarvan de betekenis volledig wordt gedekt door een ander woord met een doorgaans ruimere betekenis.
De term komt van het Oudgrieks ὑπό, hupo, "onder" en ὄνυμα, onuma, "naam", dat "onder(liggende) naam" betekent.
Het tegenovergestelde van een hyponiem is een hyperoniem: deze term wordt gebruikt als een woord juist een ruimere betekenis heeft dan een ander woord.
Voorbeelden
- Reu is een hyponiem van hond en hond is een hyperoniem van reu.
- Driehoek is een hyponiem van veelhoek.
- Echtgenoot is een hyponiem van man.
- Rood, wit en blauw zijn hyponiemen van kleur.
- prefix en suffix zijn hyponiemen van adfix, adfix is een hyponiem van affix en affix is een hyponiem van morfeem.
- Zo kan een hyponiem zelf ook nog eens een hyperoniem zijn, bijvoorbeeld: brood is een hyponiem van voedingswaren, maar brood is dan weer een hyperoniem van stokbrood.
Interessant zijn ook gevallen van schijnbare hyponiemen, die dat in werkelijkheid toch niet zijn:
- Een "voormalige president" is niet een soort president: hij is helemaal geen president meer.
- Een "valse Picasso" is niet een soort Picasso, maar een schilderij dat door iemand anders is geschilderd, de vervalser.
Disciplines
Het verschijnsel hyponymie is vooral van belang in de taxonomie, de woordsemantiek en bij het vertalen. Voor een gedetailleerdere beschrijving van het begrip wordt naar het lemma hyperoniem verwezen, aangezien de eigenschappen van hyperonymie die van hyponymie impliceren.
