Hoek Loos

Hoek's machine en zuurstoffabriek is vooral het resultaat van de inventiviteit en het doorzettingsvermogen van een persoon, Willem Adriaan Hoek (1880-1953). Deze vestigde zich, na een ingenieursopleiding in Duitsland, in 1902 als constructeur in Rotterdam. In 1905 ontwikkelde hij een stoomsleperswagen die in 1907 met succes beproefd werd. De afzet bleef echter ver achter bij de verwachtingen, Hoek richtte zich vervolgens in zijn eenvoudige werkplaats op reparatiewerk. Daaronder waren ook lucht- en waterstofcompressoren van de Maatschappij Oxygenium te Schiedam. Hoek ontwikkelde een HD-compressor naar eigen systeem en was daarin meteen succesvol. Hoek verhuisde naar een terrein aan de Buitenhaven te Schiedam, waar hij naast het bestaande woonhuis een fabriekje oprichtte. In 1912 werd de onderneming in een nv omgezet: W.A. Hoek's machine en zuurstoffabriek, met een maatschappelijk kapitaal van f 300.000. De naam geeft al aan dat bij Hoek naast compressors ook de productie van zuurstof ter hand was genomen. Het ging hard: in 1915 verhuisde men naar een nieuwe locatie aan de Wilhelminahaven te Schiedam. Ondertussen was een zuurstoffabriek te Amsterdam opgericht (1913), gevolgd door een te Tandjong Priok (1914).

In 1921 verwierf Hoek een controlerend belang in stad- en branchegenoot Oxygenium die als zelfstandige nv bleef bestaan. De winstgevendheid van Hoek in al die jaren blijkt wel uit het feit dat de daarvoor uitgeschreven obligatielening van een half miljoen gulden binnen tien jaar was gedelgd. Ondertussen werd er zowel in Nederland als in Nederlands-Indië gewerkt aan uitbreiding. Na Tandjong Priok volgden nog fabrieken te Surabaja en Bandoeng. Midden jaren vijftig telde Hoek in het totaal 14 fabrieken (naast de eerder genoemde ook te Utrecht, Groningen, Dieren, Hengelo, Rotterdam en 's-Gravenhage) en circa 100 filialen en depotplaatsen. Ondertussen bleef het een familiebedrijf: de oprichter werd opgevolgd door drie zonen: C., W.E. en H.W.G. Hoek.

Diverse bedrijven waren begin 20ste eeuw op de Nederlandse markt van zuurstof en gassen actief die onder meer gebruikt werden bij het opkomende lassen. Een van hen kwam voort uit de door Goossen Leendert Loos in 1890 in Amsterdam gevestigde handel in Victoria mineraalwater. In 1902 ontstond de firma Loos & co., waar de handel in koolzuurgas en zuurstof onderdeel was. Dit leidde in 1920 tot een eigen zuurstoffabriek in Amsterdam-Noord, aan de Grasweg en Distelweg. Hier werd ook lasapparatuur vervaardigd waarvan het gebruik door middel van demonstraties e.d. actief werd gepromoot. De naoorlogse groei bij Loos in Amsterdam leidde in 1958 tot de ingebruikname van een nieuw fabriekscomplex in Amsterdam-West. Nauwe samenwerking met de Centrale Ammoniakfabriek te Weesperkarspel leidde in 1962 tot overname van laatstgenoemd bedrijf, waardoor vloeibaar en vast koolzuur aan het programma van Loos werd toegevoegd. De naam van de Centrale Ammoniakfabriek werd toen gewijzigd in Loosco Centrale Koolzuurfabriek N.V.

Het fusiebedrijf was een van de vier leveranciers van gassen in Nederland. Naast de gassen (circa 70% van de omzet) werd ook daarmee samenhangende industriële en medische apparatuur vervaardigd. Bij Hoek werkten ruim 500 mensen. Loos was sterk in beademings- en anesthesieapparatuur. De noodzaak tot schaalvergroting leidde aanvankelijk tot eigen expansie. Zo werden in 1980 en 1981 twee bedrijven in de VS overgenomen. In 1984 sloot het concern, dat 1210 werknemers telde, een samenwerkingsovereenkomst met twee Duitse reuzen op gasgebied, Linde en Messler-Griesheim. In 1988 ging Hoek Loos samen met een andere grote buitenlandse producent, het Zweedse AGA, over tot een vestiging in Botlek. Rond 1990 werd de divisie Medical Systems nieuw leven 'ingeblazen', het fusiebedrijf telde toen 1300 werknemers. Ondanks deze groei (ook internationaal: een kwart van de omzet kwam uit de VS), was Hoek Loos te klein om zelfstandig voort te gaan. In 1992 kwam het tot een uitruil met Linde die de productiefaciliteit bij Hoogovens overnam en daarmee een belang in Hoek Loos verwierf en dit vervolgens uitbouwde tot een overname.