Hemelbol
In de astronomie en de navigatie is de hemelbol of hemelsfeer een denkbeeldige roterende bol met een onmeetbaar grote straal die concentrisch is met de Aarde en tegen de achtergrond waarvan de hemellichamen worden waargenomen. Iedere kijkrichting correspondeert met een punt op de bol. Van alle voorwerpen in het heelal kan worden gedacht dat zij liggen op deze bol. Men spreekt over de hemelevenaar, de noordelijke hemelpool en zuidelijke hemelpool als respectievelijk de evenaar, de noordpool en de zuidpool van de hemelbol. Dit zijn de projecties, vanuit het middelpunt van de Aarde, van respectievelijk de evenaar, noordpool en zuidpool van de Aarde op de hemelbol. Doordat de hemelbol geacht wordt veel groter te zijn dan de Aarde kan de waarnemer op Aarde ook geacht worden te staan in het middelpunt ervan. De hemelevenaar is dan ook de snijlijn met de hemelbol van het vlak door de waarnemer dat evenwijdig is aan het vlak van de aardse evenaar, en de hemelpolen zijn dan ook de snijpunten met de hemelbol van de lijn door de waarnemer evenwijdig aan de aardas. De draaiing van de aarde om haar as correspondeert met een draaiing van de hemelbol om deze lijn, kijkend in de richting van de noordelijke hemelpool is de draairichting van de hemelbol tegen de klok in. Voor wat betreft zeer verre objecten is de hemelbol gelijk voor elke waarnemer op Aarde, behoudens de verschillende stand ten opzichte van het locale aardoppervlak.
Alleen het deel van de hemelbol dat boven de horizon uitkomt is zichtbaar, dit wordt de hemelkoepel genoemd. Wat zichtbaar is wordt per locatie verder beperkt door bebouwing, heuvels enz. Door de draaiing van de aarde is dit steeds een ander deel, afhankelijk van de positie op de aarde kunnen sommige delen altijd zichtbaar zijn en sommige delen nooit.
De hemelbol moet niet verward worden met de galactische hemelbol, die gecentreerd is op de Zon, en waarvan de polen in het verlengde staan van de draaiingsas van de Zon.
Geschiedenis
In veel oude culturen geloofde men dat de sterren allemaal op gelijke afstand van de Aarde stonden en dat de hemelbol een echt model van het heelal was. Het model is een praktische abstractie, maar niet correct. Men weet thans dat niet alle objecten in het heelal op dezelfde afstand van onze planeet staan, maar ze zijn zo ver weg dat hun afstanden onmogelijk te meten zijn door ze enkel te bekijken.
Toepassing
Omdat de afstanden van hemellichamen niet direct zichtbaar zijn, wordt het visuele beeld uitsluitend bepaald door de richtingen van voorwerpen. In deze betekenis is het hemelbolmodel een zeer praktisch hulpmiddel in de positionele astronomie.
Aangezien de Aarde om haar as roteert, lijken de voorwerpen op de hemelbol rond de hemelpolen te roteren met een omlooptijd van bijna 24 uur. Zo zal de zon in het oosten lijken op te gaan en in het westen ondergaan, net als de sterren, de planeten en de maan.
De hemelbol kan worden verdeeld door de evenaar te projecteren in de ruimte. Zo verdeelt men de bol in de noordelijke hemelhemisfeer en de zuidelijke hemelhemisfeer. Eveneens kan men de Kreeftskeerkring, de Steenbokskeerkring, de noordpool en zuidpool projecteren op de hemelbol.
Externe link
Bronnen, noten en/of referenties
|