Handelsschool
De Handelsschool was in het oude Nederlands onderwijsstelsel van na de Middelbaar-onderwijswet van 1863 en de Hoger-onderwijswet van 1876 en vóór de Mammoetwet van 1968, de voorloper van de HBS-a. Naast de in 1863 ingevoerde HBS werd al spoedig behoefte gevoeld aan beroepsgericht onderwijs tot vorming van kooplieden, waarin het onderwijs specifiek gericht was op de voor de handel vereiste kundigheden.
In 1867 werd te Amsterdam een handelsschool (de 'Eerste Openbare Handelsschool') gesticht, die na enige tijd werd omgezet in een driejarige HBS gevolgd door een tweejarige handelsopleiding. Naar het voorbeeld van deze school ontstonden nadien in ook in andere steden zulke handels-dagscholen met een HBS-onderbouw. In zeer veel plaatsen kwamen er ook handels-avondcursussen.
Hogescholen
Een wijziging van de Hoger-onderwijswet in 1905 maakte de oprichting van een Hogere handelsschool mogelijk, de voorloper van de latere Economische hogescholen. In 1913 werd te Rotterdam de Nederlandsche Handels-Hoogeschool (NHH) gesticht, nadien Nederlandsche Economische Hoogeschool (1939), die in 1973 zou opgaan in de Erasmus Universiteit Rotterdam. In 1927 werd te Tilburg de Roomsch Katholieke Handelshoogeschool opgericht, later Katholieke Economische Hogeschool (1936) resp. Katholieke Hogeschool Tilburg (KHT, 1963) geheten, thans voortgezet in de Tilburg University.
Deze opleidingen behoorden niet aanstonds tot het Wetenschappelijk onderwijs. De diploma's van de NHH werden pas in 1939 wettelijk erkend, in verband waarmee ook de naam van de hogeschool werd gewijzigd in Nederlandsche Economische Hoogeschool (NEH). Aan de Universiteit van Amsterdam was in 1922 al een Faculteit voor Handelswetenschappen gevestigd.
HEAO
In Amsterdam en Rotterdam was al vroeg als vorm van hoger beroepsonderwijs ook een Hogeschool voor Economische Studies (HES) gevestigd. In Amsterdam maakt deze thans deel uit van de Hogeschool van Amsterdam. In Rotterdam vindt zij voortzettingen in respectievelijk de Hogeschool Rotterdam en de Hogeschool voor economische studies (HES) / HES Rotterdam Business School.
Na de Mammoetwet vormden deze en dergelijke scholen elders het Hoger Economisch en Administratief Onderwijs of heao. Dit type omvatte hogere beroepsopleidingen op het gebied van handel en economie, zoals boekhouden, verzekeringswezen, bedrijfsbeheer, (directie-)secretariaat, enz. Vaak lagen de opleidingen in het verlengde van middelbare opleiding (meao). De scholen met zo'n afdeling behoren sedert de invoering van de bachelor-masterstructuur tot het hbo.