Graafschap Megen

Het graafschap Megen, ook wel Stad en Land van Megen[1], tegenwoordig een plaats in de gemeente Oss in Noord-Brabant, was tijdens het ancien régime een zelfstandig graafschap, dat niet bij de Verenigde Provinciën hoorde, maar er feitelijk wel afhankelijk van was als katholieke enclave.

Graafschap Megen
zelfstandige heerlijkheid binnen het Heilige Roomse Rijk
←  ca. 1145 – 1794  →
Kaart
Megen in 1633
Algemene gegevens
Hoofdstad	Megen
Regering
Regeringsvorm	Graafschap
Dynastie	Huis Megen (ca. 1145-1420) Huis Dicbier (1420-1469) Huis Brimeu (1469-1610) Huis Croÿ (1610-1666) Huis Vehlen (1666-1697) Huis Wittelsbach (1697-1728) Huis Schall von Bell (1728-1794)
Staatshoofd	Graaf

Het werd als Meginum voor het eerst genoemd in 721. Bij het graafschap hoorden ook Haren, Macharen en Teeffelen. Als graafschap werd het voor het eerst vermeld in 1145 in een geschrift over de (eerste?) graaf van Megen, Allardus. Toen het hertogdom Neder-Lotharingen in 1190 gezagloos werd verklaard, werd het graafschap feitelijk zelfstandig, ook tussen opkomende nieuwe hertogdommen Brabant in het zuiden en Gelre in het noorden. Megen kreeg in 1359 stadsrechten[1]. In 1420 kwam de graafschap door koop in het bezit van de Bossche handelaar Henric Dicbier. Een nazaat van Henric Dicbier, Johan V Dicbier, verkocht Megen in 1469 aan Gwijde van Brimeu.

Aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog hield graaf Karel van Brimeu het Land van Megen katholiek tussen de verder protestantse riviervestingen, waarvoor hij in de 19e eeuw een standbeeld kreeg op het naar hem vernoemde Carolus de Brimeuplein te Megen. Na zijn dood ging de titel naar zijn nicht Marie de Brimeu, die na de dood van haar eerste man Lancelot van Berlaymont overging tot de protestantse kerk. Zij hertrouwde in 1580 met Karel III van Croÿ, die in 1582 ook protestants werd, maar twee jaar later van tafel en bed van haar scheidde en opnieuw het katholieke geloof aannam. Maria bleef gravin tot haar dood in 1605 te Luik.[2] Op driekoningen 1581 was het Kasteel Megen afgebrand, zodat de nieuwe eigenaar Frans Hendrik van Croÿ er in 1610 niet zijn intrek kon nemen.[3] Graaf Frans Hendrik hield Megen katholiek, en huwde Honorine van Wittem één jaar voordat hij in 1616 stierf, waarop zij regeerde als gravin van Megen tot 1643.

Na de Vrede van Münster in 1648 streden de Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden en Honorine's zoon Albert Frans van Croÿ, die net als zijn ouders en Karel van Brimeu gedurende de Tachtigjarige Oorlog aan Spaanse kant had gestaan, om het eigendom van het graafschap, maar in 1671 moest de Republiek der Verenigde Nederlanden de onafhankelijkheid van het graafschap erkennen. De franciscanen die na de Staatse verovering van Den Bosch die stad uiteindelijk in 1645 moesten verlaten, vestigden zich in het katholiek gebleven Megen. Zij werden in 1721 gevolgd door de clarissen van Boxtel die door gezagdragers van de Republiek uit de Meijerij waren verbannen. Op de Sint-Josephsberg waar het Kasteel Megen had gestaan werd een clarissenklooster gebouwd dat er heden nog staat.