Frenologie
Frenologie (Grieks: φρήν, phrēn, "geest"; and λόγος, logos, "leerstelling", letterlijk "de leer van de geest") is een, thans geheel verlaten, leer die stelde dat aanleg en karakter bepaald worden door de groei van bepaalde hersendelen. Het karakter zou dan afgeleid kunnen worden uit de vorm van de schedel, die bepaalde knobbels zou vertonen. Hieruit zijn de in het spraakgebruik ingeburgerde termen wiskundeknobbel en talenknobbel ontstaan. De studie naar vorm en afmetingen van de schedel noemt men craniometrie.
Grondlegger van de frenologie was de Duitse (later Franse) geneeskundige Franz Joseph Gall (1758-1828). De naam frenologie is pas door zijn belangrijkste leerling Johann Gaspar Spurzheim ingevoerd. Als wegbereiders van de frenologie kunnen de fysionomen Giovanni Battista della Porta (1535-1615) en Johann Kaspar Lavater (1741-1801) genoemd worden.
In de negentiende eeuw introduceerde Cesare Lombroso een forensische tak van de frenologie (al noemde hij het zelf niet zo), waarin hij stelde dat een aangeboren aanleg voor crimineel gedrag gepaard gaat met de ontwikkeling van zekere gelaatskenmerken. Op grond van deze kenmerken zouden mogelijke criminelen kunnen worden herkend. De Duitser Carl Huter (1861-1912) ontwikkelde uit de frenologie en de fysionomie een eigen psychologisch systeem, dat hij kallisofie noemde.
In de twintigste eeuw zette de Belgische priester Paul Bouts (1900-1999) het wetenschappelijk onderzoek naar de frenologie voort. Zijn broer, Camille Bouts, doceerde deze wetenschap zelfs aan Zuid-Amerikaanse universiteiten, maar met de hedendaagse kennis van de anatomie van de hersenen is er nauwelijks reden meer om nog waarde te hechten aan de frenologie.
Het meten van de binnenkant van de schedel, zoals dat bijvoorbeeld in de archeologie wordt gedaan om de functie van hersendelen van verschillende hominiden te vergelijken, wordt niet tot de frenologie gerekend.
 |
Zie de categorie Phrenology van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |