Fair use
Fair use is de mogelijkheid in de Amerikaanse auteursrechtenwetgeving om werken waarop beperkt auteursrecht geclaimd wordt toch onder bepaalde voorwaarden te mogen gebruiken. Fair use is te vergelijken met het Nederlandse begrip citaatrecht, maar het citaatrecht is veel beperkter.
Wetsartikel
De fair use-bepaling staat in de US Copyright Act 1976 (USC), titel 17, sectie 107. Deze bepaalt dat:
| "the fair use of a copyrighted work (...) for purposes such as criticism, comment, news reporting, teaching (including multiple copies for classroom use), scholarship, or research, is not an infringement of copyright" |
Bij kritieken, het verslag doen van een werk of in het onderwijs en wetenschappelijk onderzoek mag men volgens fair use gebruikmaken van auteursrechtelijk beschermd werk. Vooraf is geen toestemming van de auteur vereist. Men moet dan natuurlijk wel weten of er sprake is van fair use.
Voorwaarden
De wet vereist dat de rechtmatigheid van het gebruik wordt getoetst aan de volgende vier criteria:
- Het doel en karakter van het gebruik, inclusief de vraag of het gebruik commercieel is of educatief en non-profit
- De aard van het beschermde werk
- De omvang en het belang van het overgenomen deel in verhouding tot het beschermde werk als geheel
- Het effect van het gebruik op de (potentiële) markt voor of waarde van het beschermde werk
Voordat fair use geclaimd kan worden, zal het gebruik eerst geanalyseerd moeten worden. Voldoet fair use wel aan al deze voorwaarden? In de praktijk is dat best lastig, bij interpretatie moet gekeken worden naar de uitleg in de jurisprudentie. In Amerika wordt veel geprocedeerd, dus zijn de criteria inmiddels uitgewerkt in een uitgebreide hoeveelheid rechtspraak. De eerste Amerikaanse uitspraak waarin het fair use-beginsel werd erkend stamt uit 1841.
Bij het tweede criterium, de aard van het werk, is de mate van originaliteit van het oorspronkelijke werk van belang. Het maakt uit of het om een roman gaat of om een reisgids. Het maakt ook uit of het om een ongepubliceerd manuscript gaat of om een oude alom bekende publicatie.
Fair use en citaatrecht
Het Nederlandse citaatrecht (art. 15a Auteurswet) is veel beperkter dan het Amerikaanse fair use. Het Nederlandse citaatrecht heeft een gesloten systeem. Dat wil zeggen dat citeren uitsluitend is toegestaan in de in de wet genoemde gevallen. Het Fair-use principe is een open systeem. Dat wil zeggen dat als aan de in de wet genoemde criteria voldaan is, fair use is toegestaan. Zoals gezegd worden de precieze grenzen door de rechtspraak bepaald. Een ander verschil is dat de Nederlandse wet spreekt over citeren, terwijl de Amerikaanse wet spreekt over use (gebruiken), wat allerlei soorten van verwerking (zelfs tot een nieuw werk) kan inhouden.
Internet
De term fair use wordt ook wel gebruikt door internetproviders wanneer ze eigenlijk fair access policy bedoelen. Bij internetabonnementen kan er een downloadlimiet van toepassing zijn: gebruikers mogen dan niet meer dan een vastgestelde hoeveelheid data per maand downloaden. Er zijn ook internetproviders die geen exacte grens stellen. Zij hanteren een dergelijk beleid. Zolang een gebruiker de verbinding normaal gebruikt, wordt er niet ingegrepen. Met auteursrecht heeft deze vorm van 'fair use' niks te maken, men kan in dit geval de term letterlijk vertalen als 'redelijk gebruik'.
Bron
- Fair use: het auteursrechtelijk evenwicht hersteld (pdf) Een betoog van mr. Chr.A. Alberdingk Thijm om het Fair Use beginsel op te nemen in de Auteurswet; Alberdingk Thijm verwierf bekendheid als advocaat van de makers van Kazaa.
- Informatie van de Amerikaanse overheid over fair use