Eerste Nederlandse Systematisch Ingerichte Encyclopaedie

Tijdens het bezettingsjaar 1943 werden de eerste concrete plannen gemaakt om een systematische ingerichte Nederlandse encyclopedie te maken. Verschillende hoogleraren en andere academici in het land waren zich bewust van de kennis die mogelijk verloren ging door de Tweede Wereldoorlog. De toenmalige Amsterdamse Boek- en Courantmaatschappij N.V. benaderde in 1943 Jan Romein om de redactie van de nieuwe encyclopedie onder zijn hoede te nemen. Romein weigerde aanvankelijk, maar stelde voor om zijn collega’s Pos en Noordenbos hiervoor aan te spreken. Beiden waren bereid om deel te nemen in de redactie. Professor Pos stelde echter de voorwaarde dat hij alleen zou meewerken als de redactie zou worden aangevuld met Kramers, voor de exacte wetenschappen, en Romein, voor de historische wetenschappen. Laatstgenoemde kwam terug op zijn eerdere besluit en zo ontstond de eerste redactie van de E.N.S.I.E.[1]

Vanaf het eerste deel in 1946 tot het laatste deel in 1950 heeft het grofweg 230.000 arbeidsuren gekost om de gehele E.N.S.I.E. reeks te voltooien. Naar schatting is rond de 41 miljoen gram lood (41 duizend kilo) gebruikt en zijn in totaal ongeveer 6.662.000 vellen papier bedrukt, die, wanneer men ze allen naast elkaar zou leggen, een oppervlakte van ongeveer 5.500.000 vierkante meter (5,5 vierkante kilometer) zouden beslaan.[2]

E.N.S.I.E. verschilt van andere encyclopedieën in haar opbouw. Waar de meeste encyclopedieën een alfabetische volgorde hanteren, worden de verschillende onderdelen in de E.N.S.I.E. systematisch behandeld. In andere woorden, per onderwerp wordt getracht een logisch opbouw van informatie te geven. Het doel hiervan: een eenheidsverband verschaffen tussen alle wetenschappen en onderwerpen die bij andere encyclopedieën ontbreekt. Juist een systematisch ingericht encyclopedie is in staat om alle losse onderwerpen te verbinden tot een geheel.[3]

De delen I tot en met XII behandelen allerlei onderwerpen in hun samenhang. De gezamenlijke omvang van de twaalf delen omvat zo'n halve meter boekenkast. De volgende delen zijn verschenen:

De oprichters van de website ensie.nl, opgericht in 2014, presenteren deze als de opvolger van de E.N.S.I.E. Deze website fungeert als kennisplatform waarop 'deskundigen' (zonder redactie) definities van termen kunnen publiceren. De Ensie-community beoordeelt elk artikel: populaire, goede teksten komen dus hogerop dan teksten die niet goed zijn beoordeeld. Bedrijven kunnen tegen betaling onder hun bedrijfsnaam teksten schrijven.[4] De teksten moeten bondig, objectief en reclamevrij zijn.[5] Verdienmodel is het verkopen van ruimte binnen de site aan bedrijven.[6][7]