Donner (boekhandel)

De boekhandel Donner werd opgericht door Johannes Hendrikus Donner (1888-1955), een telg uit een domineesgezin en broer van de latere minister van justitie Jan Donner.[4][noot 1] Het boekenvak leerde hij door scholing in Amersfoort en in Duitsland. In 1912 nam hij de boekhandel over van J.C. Groenewegen en vernoemde de winkel naar zichzelf, Boekhandel J.H. Donner.[5] De winkel was een lange smalle ruimte aan de Gedempte Botersloot waar hij vooral gereformeerde boeken verkocht[7] met daarnaast wat meditatieve boeken en 'deugdelijke' romans.[5] Donner bracht ook het blad Gereformeerde Kerkbode uit, wat zorgde voor een vaste klandizie.[5]

Met het bombardement van Rotterdam ging de winkel verloren. Donner vestigde daarop zijn bedrijf in een van de noodwinkels aan de Rochussenstraat. De zaak fuseerde met de gereformeerde boekhandel G.D. Schoemakers van Rotterdam-Zuid. In 1953 verhuisde de boekhandel naar de Korte Lijnbaan, onderdeel van de nieuw gebouwde autovrije winkelpromenade Lijnbaan. Twee jaar later overleed Johannes Donner. Niet lang daarna volgde de zoon van G.D. Schoemaker, Ben Schoemaker, de twee heren op als directeur. Gedurende de jaren 60 en 70 breidde de boekhandel uit door enkele verbouwingen, en de opening van een aantal boekwinkels in de regio Rotterdam.[5] Met de tijd was ook het boekenaanbod diverser geworden.[7] Gereformeerde literatuur maakte een steeds kleiner onderdeel uit van de verkoop, toch had gedurende de jaren 70 nog een kwart van de verkochte boeken een theologische insteek.[7] In 1966 was het bedrijf gestopt met de exploitatie van de Gereformeerde Kerkbode.[5]

In 1981 verhuisde de boekhandel naar de Meent, waar het al een kleine vestiging had voor de verkoop van studiematerialen. Donner ging zich meer profileren als een semiwetenschappelijke boekhandel en in 1986 fuseerde het met de Wetenschappelijke Boekhandel Rotterdam. Ben Schoemaker bleef (statutair) directeur. Het idee om Donner uit te breiden tot 'totaalboekhandel' werd in deze periode ontwikkeld.[7]

Het voormalige pand op de hoek Lijnbaan/Binnenwegplein in Rotterdam

In 1988 verhuisde Donner naar Lijnbaan 150, waar het zich vestigde in Meubelwarenhuis H.H. de Klerk, het voormalige warenhuis van woninginrichtingbedrijf De Klerk.[8] Dit kubusvormige gebouw is gelegen op de hoek van de Lijnbaan met het Binnenwegplein. Wie het pand uitliep had zicht op het 8 meter hoge, kenmerkende, kinetische kunstwerk Two Turning Vertical Rectangles. Met de verhuizing vervijfvoudigde het oppervlak naar 3615 vierkante meter[9] en verdubbelde de omzet in het eerste jaar van 8 naar 18 miljoen gulden.[5]

Het kinetische kunstwerk Two Turning Vertical Rectangles met boekhandel Donner op de achtergrond.

In de eerste jaren had Donner ook enkele onderhuurders om al die ruimte te vullen.[7] Voorbeelden zijn, de cd-winkels Wijnand van Hooff, voor klassieke muziek en IT records voor de populaire en jazzmuziek. Daarnaast bood het ook ruimte aan Stolk & Van der Heijde (voor bladmuziek) en een eetgelegenheid.[10] Het pand bood daarnaast ook zitplaatsen en ruimten waar activiteiten en presentaties gegeven werden.[7] Met de uitbreiding tot totaalboekhandel won Donner Boeken bv, een jaar na haar verhuizing, de Rotterdamse Ondernemersprijs. De jury prees de "vernieuwende cultuurspreiding" die zich uitte in de diversiteit van het aanbod en gedegen vakkennis bij het personeel.[11]

In de jaren 90 werd Ben Schoemaker opgevolgd als directeur door Hans Peters.[7] In 1996 verkocht Donner naast boeken ook muziek op cd, multimediaal werk en bladmuziek. Tevens had de "superstore" een croissanterie waar ook koffie geschonken werd.[1] In 1999 omvatte Donner acht etages en drieduizend vierkante meter, waarmee het de grootste van Nederland was.[12] De omzet groeide mee. In 1999 was de omzet ruim verdubbeld van 21 miljoen (1988) tot 55 miljoen gulden.[9]

In 1999 liet supermarktketen Albert Heijn, die in de kelder een filiaal had, weten te willen verhuizen. Hierdoor kon de boekhandel met nog eens 2.000 vierkante meter uitbreiden. Na een grote verbouwing, opende de zaak op 17 november 2000 opnieuw haar deuren.[5] Een journalist van De Volkskrant omschreef de nieuwe Donner als een klein winkelcentrum.[9] De boekhandel bood de klanten niet alleen meer ruimte om te struinen en te rusten, de toiletten waren verbeterd en het aantal kassa's was uitgebreid. De nieuwe afdelingen werden gevuld met een aanbod van kantoorbenodigdheden, stripboeken en nieuwe media waaronder e-books. Er kwamen nieuwe faciliteiten bij zoals beschikbaarheid van computers met een internetverbinding, printfaciliteiten, een mogelijkheid tot het laten drukken van boeken. Daarnaast kwam er een restaurant en drie punten waar men koffie en een broodje kon kopen. Verder was er een antiquariaat, een reisbureau, het Theater in de Kelder waar lezingen en boekpresentaties werden gegeven,[noot 2] en een expositieruimte.[5][9]

In september van 2005 opende Bagels & Beans op de vijfde verdieping een vestiging van bijna 200 m2, en betrok ook een 400 m2 groot dakterras.[13]

Signeersessies van bekende schrijvers trokken veel belangstelling. Zeer lange rijen ontstonden toen Gerard Reve in 1993 zijn boek Brieven van een aardappeleter kwam signeren. Nog langere rijen volgden toen Bill Clinton in 2007 zijn boek Geef, en verander de wereld hier signeerde.[7] In 1998 bracht Donner een liederenbundel uit met historische liederen over Rotterdam, samengesteld door Peter Blanker ter ere van haar tienjarige aanwezigheid op de Lijnbaan.[14]

Donner werd ooit aangekocht door de uitgever Kluwer werd onderdeel van een verzameling boekhandels, die Kluwer Groep Boekhandels heette. In 1992 verzelfstandigde deze groep tot Boekhandels Groep Nederland (BGN) en in 2006 veranderde ze haar naam naar selexyz. De vestiging in Rotterdam ging selexyz donner heten.[7]

• 
  selexys & donner op de gevel (2008)
• 
  Zicht op een aantal van de etages (2007)
• 
  Dakterras met vestiging van Bagels & Beans (2007)

Donner onder de vlag Polare

In 2010 stapten de grootaandeelhouders NPM Capital en Wolters Kluwer uit de Boekhandels Groep Nederland en ging de selexyz als zelfstandig bedrijf verder. Financieel slechte jaren volgden en in 2012 kwam het faillissement voor selexyz. De winkels kwamen op 3 april 2012 in handen van investeerder ProCures, die op 4 april 2012 ook boekhandel De Slegte aankocht. Op 27 juni 2013 werd de nieuwe naam Polare geïntroduceerd en al haar vestigingen hernoemd, zo ook de vestiging aan de Lijnbaan. Polare Rotterdam had ook drie kleine verkooppunten op de Hogeschool Rotterdam, Hogeschool Inholland Rotterdam en de Erasmus Universiteit.

Donner heeft haar huidige onderkomen in het voormalige bankgebouw van de Rotterdamsche Bank.

In januari 2014 werden de Polare-winkels wegens ernstige financiële problemen gesloten, waarbij Polare het zelf had het over een "strategische her-orientatie". Sommige boekhandels waren daardoor genoodzaakt de deuren definitief te sluiten, andere werden door derden overgenomen. Vijf ex-werknemers van Donner realiseerden een doorstart met behulp van 7 particuliere investeerders en een grote crowdfunding-actie, waarbij in totaal 1.750 crowdfunders €250.000 inbrachten. De crowdfunders zijn samengebracht in een coöperatie. Het pand aan Lijnbaan moest daarbij wel worden verruild voor een plek in het monumentale voormalige gebouw van de Rotterdamsche Bank aan de Coolsingel nabij Metrostation Beurs, dat eind mei 2014 werd betrokken.[15]

In 2017-2019 werd het bankgebouw volledig verbouwd. Donner is tijdens de verbouwing herhaaldelijk binnen het pand verhuisd om zo de verbouwing /renovatie mogelijk te maken.

Ter gelegenheid van de ¨heropening van de winkel op 26 oktober 2019 na de afronding van de verbouwing verscheen de bundel getiteld ´Denkend aan Donner - een ode aan het lezen´, een speciale geschenkuitgave onder redactie van Leo van de Wetering en Tijs Boon, bedoeld als een cadeautje aan de klanten als dank voor hun trouw en geduld, met 46 bijdragen over de onderwerpen ´boek, boekhandel en lezen´ van de hand van een reeks Nederlandse auteurs, schrijvers van verhalen en romans, dichters, essayisten, wetenschappers en journalisten: Myrte Leffring (de 3 gedichten getiteld ¨Het boek¨, ¨De lezer en ¨De Boekhandelaar¨, schrijfster Nelleke Noordervliet (essay ¨Hel en hemel tegelijk¨, filosoof Jaffe Vink (essay ¨Ode aan mijn leermeester¨), schrijver Jan Siebelink (persoonlijke overdenking ¨De kleine handelsreiziger¨), schrijver Elvin Post (¨Lang leve de boekhandel (en het papieren boek)!¨), dichter Jana Beranová (¨Een hartverbkijdende plasparade¨), schrijver Abdelkader Benali (Een boek tussen mij en mijn vader), dichter Ester Naomi Perquin (gedicht ¨Eis¨), schrijver Otto de Kat (pseudoniem van Geurt Gaarlandt) (essay ¨De Genezing¨), filosooof Awee Prins (¨Een gelukkige vondst¨), dichter Peggy Verzett (¨Je hele boek¨), schrijver Jan Oudenaarden (¨Op zoek naar de schoolmeester¨), dichter Anne Vegter (gedicht ¨Het geheim van de boekverkoper¨), bioloog Jelle Reumer (¨Natura papyri¨), journalist Fidan Ekiz (¨Perfecte dag¨), schrijver Edward van de Vendel (gedicht ¨Door een kier¨), schrijver Marcel Möring (¨Joyce! Beckett! Ford Madox Ford!¨), theoloog Ad van Nieuwpoort (¨Leren lezen¨), schrijver Arjen van Veelen (¨Weg met boeken op batterijen¨), dichter Hester Knibbe (¨Lees - lezer -leest¨), dichter Dirk Kroon (gedicht ¨Boekenkennis¨, schrijver Jolande Withuis (¨De boeken van mijn vader¨), schrijver Louise Fresco (¨Instructies voor het inrichten van de eeuwige boekwinkel. Met speciale aanwijzingen voor de eeuwige boekenzoeker¨), schrijver Peter Swanborn (¨De dame en het varken¨), filosoof Ger Groot (¨Dichtbij knispert de bladzijde¨), boekverkoper Maria Heiden (¨Leest en verrijkt uw geest¨), schrijver Jan Brokken (¨Hugo en de Russen¨), schrijver Jet Steinz (¨Zondagen in boekhandels¨), dichter Daniël Dee (¨Experiment Donner plus persoonlijk advies¨, ¨Aanbeveling van de boekentemmer¨ en ¨Nur DADA¨), schrijver Sanneke van Hassel (¨ Ẅat voor mijn voeten komt´ - Een portret van antiquaar Jurgen Looijestijn¨), schrijver Astrid Roemer (¨Mijn vierde dimensie¨), dichter Manuel Kneepkens (¨Leeservaringen¨), dichter Derek Otte (gedicht ¨Kosmisch¨), schrijver Emy Koopman (¨Drempelvrees¨), filosoof Marli Huijer (¨De kunst van het boekenschenken¨), schrijver Elfie Tromp (¨Hoe je een goed verhaal vertelt¨), schrijver Alex Boogers (¨Verdwijnen in de spiegelkamer¨), schrijver Eva Moraal (apieren vlucht¨), filosoof Henk Oosterling (¨Wijsheden, wetenswaardigheden en woordwaar¨), schrijver Hella de Jonge (¨De boekenlegger¨), filosoof Bert Keizer (¨Boekavonturen¨), dichter Rien Vroegindewij (gedichten ¨Lijnbaan 1962¨, Boek¨ en ¨Coolsingel¨), schrijver Julie van Mol (¨Honger¨), filosoof Hans Achterhuis (¨Tempels van het toeval¨), schrijver Joke van Leeuwen (¨Wolken¨) en schrijver Adriaan van Dis (¨Geen grotere leesbevorderaars dan fatsoensrakkers¨: ¨Wat het bordeel is voor de schuinsmarcheerder is de boekhandel voor mij: ook daar kun je vreemdgaan tot je erbij neervalt¨.).

Het boek met de 46 bijdragen bevat tevens een naschrift van Leo van de Wetering, een van de redacteuren, over de in 1955 overleden oprichter J.H.Donner en de verdere geschiedenis van de winkel: ¨Donner: levensbericht van een vrijgevochten boekhandel¨. De bijdrage van Anne Vegter ¨Het geheim van de boekverkoper¨"betreft een herpublicatie van ¨Het geheim van de boekhandelaar¨ uit haar bundel ¨Wat helpt is een wonder¨ uit 2017.

• Foto's van de heropening Donner aan de Coolsingel (2014)

Zie de categorie Donner bookshop (Rotterdam) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.