Derde wereld

De term werd voor het eerst gebruikt in de jaren 50 om een derde groep landen mee aan te duiden die niet behoorden tot de twee heersende machtsblokken van dat moment, het NAVO-bondgenootschap en het Warschaupact. Veel van deze "derdewereldlanden" behoorden tot de Niet-Gebonden Landen, die niet bij het communistische of kapitalistische blok hoorden.[1] Leidend binnen deze beweging waren Joegoslavië, India, Egypte en Indonesië. Overigens wilde niet-gebondenheid niet zeggen dat deze landen geen partij kozen. Vele lieten hun voorkeur merken voor de Verenigde Staten of de Sovjet-Unie, maar maakten geen deel uit van een militaire alliantie met een van deze supermachten.

Na de invoering en het veelvuldige gebruik van de term derde wereld leek het min of meer logisch om de twee machtsblokken aan te duiden als eerste respectievelijk tweede wereld, maar deze laatste twee termen zijn nooit zo gebruikelijk geworden als "derde wereld". Sinds het eind van de Koude Oorlog wordt de term derde wereld niet meer gebruikt voor de niet-gebonden landen, maar enkel nog voor de ontwikkelingslanden.

De term vierde wereld wordt gebruikt voor het armste deel van de derde wereld, maar ook voor het arme deel van de bevolking van een rijk land, gezinnen die al jarenlang in een vicieuze cirkel van armoede hebben geleefd en nog leven.

De meeste derdewereldlanden liggen in Afrika, Latijns-Amerika, Zuidelijk - en Zuidoost-Azië. Het zijn meest naties die in het verleden door een andere natie werden gekoloniseerd. Thailand is een nooit gekoloniseerd land dat redelijk succesvol is, al is er veel sociale ongelijkheid.

1. Tegenwoordig hanteert men de term derde wereld minder omdat deze suggereert dat het om derderangslanden gaat. Toch is de benaming in het algemeen taalgebruik nog gangbaar. Een alternatief is: ontwikkelingslanden.

2. Steeds vaker spreekt men ook wel over het Zuiden, omdat de derdewereldlanden meest in het zuiden van de wereld liggen. Het tegengestelde begrip Noord verwijst in dit kader naar de eerste wereld (zoals de Verenigde Staten en de EU-landen) en de geïndustrialiseerde landen van de tweede wereld (zoals Rusland en Polen). Het gebruik van de dichotomie Noord-Zuid heeft ook te maken met onduidelijkheid over welke de westerse en welke de niet-westerse landen zijn. Toch is deze omschrijving niet geheel accuraat aangezien zuidelijk gelegen landen als Australië en Nieuw-Zeeland wel tot de westerse wereld worden gerangschikt.

3. Soms werkt men met de begrippen kernlanden (de kern van het economisch wereldsysteem), periferie (wat we dus de derdewereldlanden noemen) en daartussen de semi-periferie. De landen van de G8 behoren onder meer tot de kernlanden.

Tegenwoordig wordt internationaal ook de volgende indeling gebruikt:

• Low-income countries (< USD 755 GNP / persoon)
• Lower-middle-income countries (USD 755 - 2955 GNP / persoon)
• Upper-middle-income countries (USD 2996 - 9265 GNP / persoon)
• High-income countries (>USD 9266 GNP / persoon)

Van oorsprong werden deze drie termen niet economisch maar politiek opgevat, in het licht van de machtsverhoudingen gedurende de Koude Oorlog. De Verenigde Staten en Rusland werden destijds al kernlanden genoemd, maar toen respectievelijk van het NAVO-blok en het Warschaupact. Semi-periferielanden waren bijvoorbeeld Mexico en Joegoslavië. Voor de meeste derdewereldlanden geldt dat ze tot heden periferielanden zijn gebleven.

• Ontwikkelingssamenwerking
• Index van de menselijke ontwikkeling
• VN-Ontwikkelingsprogramma
• Eerste wereld, Tweede wereld, Minst ontwikkelde landen