Deprogrammeren

De theorie van hersenspoeling werd als rechtvaardiging gebruikt voor deprogrammeren.

Daarnaast werden ook gruwelverhalen van voormalige leden gebruikt als rechtvaardiging van het deprogrammeren van leden van de Verenigingskerk in de Verenigde Staten.[2]

Men onderwerpt het sektelid aan marathonsessies, waarin voortdurend op hem of haar wordt ingepraat. Soms wordt gebruikgemaakt van videomateriaal, soms van lectuur. De deprogrammeurs proberen het sektelid ervan te overtuigen dat deze het slachtoffer is van manipulatieve indoctrinatie, en tracht de "vrije keuze" terug te winnen. De deprogrammeur rechtvaardigt zijn dwang met de bewering dat het sektelid niet meer in staat is uit eigen wil te handelen. Ramen in de "behandelkamer" zijn vaak dichtgetimmerd of betralied, zodat het sektelid niet kan ontsnappen of springen. Ook andere maatregelen worden genomen om te voorkomen dat het sektelid zelfmoord pleegt. Pas wanneer het sektelid zijn geloof afzweert, verklaart de deprogrammeur hem voor "genezen".

Nog een methode, door een deprogrammeur uitgelegd: deprogrammering is erop gericht om de keten van angst, schuld en zich herhalende gedachten te doorbreken en objectieve evaluatie te forceren van de niet onderzochte opvattingen die in de zich niet verzettende geest van het slachtoffer werden geïnjecteerd door de hersenspoelende activiteiten van sekteleiders nadat de gedragsketen was gevestigd. Het doel van de deprogrammeur is te onderzoeken wat iemand gelooft, niet hem een nieuw geloof op te dringen. Deprogrammering is neutraal en stimuleert de geest om ongebonden wilsbeschikking terug te krijgen, voor zover die verloren is gegaan door hersenspoelen. Een vaak gehoorde zinsnede van deprogrammeeractiviteit: jij hebt zelf recht op verdienste uit arbeid, zoals je water nodig hebt om te drinken, dat je dan kunt betalen met je verdienste want geld is beloning voor werk.

Deprogrammeurs worden vaak bekritiseerd, niet in de laatste plaats natuurlijk door de sekten en bewegingen zelf. Hun methoden zijn rigoureus. Het lid wordt vaak tegen zijn zin vastgehouden, of zelfs vastgebonden, wat een strafbaar feit oplevert (wederrechtelijke vrijheidsberoving, ook wel ontvoering). Leden worden onder valse voorwendselen van de groep weggelokt, of zelfs gewoon ontvoerd. Deprogrammeurs beweren dat de sekte haar leden hun vrije wil heeft afgenomen, maar onderzoek toont aan dat veel leden aan hun bekering vrijwillig meewerken, voor hun bekering vaak (actief) op zoek waren naar een geloof. In sommige gevallen knijpt de politie een oogje toe, maar er komt soms een zaak voor de rechter, waarbij (voorwaardelijke) gevangenisstraffen worden uitgedeeld.

Ten slotte vergelden deprogrammeurs "kwaad met kwaad". Hun werkzaamheden komen in feite ook neer op hersenspoeling, en verschillen daarbij niet eens zo veel van die van een sekte. Leden die merken door wie de deprogrammeur betaald wordt, zullen soms na afloop nog sterker naar de sekte neigen en zich tegen hun ouders, familie en vrienden afzetten.

Niet iedere ouder die zijn kind uit een sekte wil halen, zoekt contact met een deprogrammeur. Zij vinden de methodes vaak te grof en willen hun kind niet hieraan blootstellen. Een exit-counselor kan een alternatief zijn. Deze licht o.a. voor / geeft educatie over de mogelijke impact van destructieve controletechnieken en blijft in zijn of haar benadering, in tegenstelling tot sommige deprogrammeurs, altijd binnen de grenzen van de wet. Het eventuele slachtoffer moet er zelf mee akkoord gaan, en de exit-counselor zal hem duidelijk maken dat hij elk moment kan weggaan. Exitcounseling geschiedt dus, in tegenstelling tot deprogrammering, op vrijwillige basis. In veel gevallen is exitcounseling succesvol gebleken. In Europa is de exitcounseler nog niet zo'n bekend fenomeen in de hulpverlening als in de Verenigde Staten.

Bij justitie wordt momenteel onderzocht of de term hersenspoelen ten gunste van de slachtoffers in het wetboek kan worden opgenomen, teneinde het de daders veel moeilijker te maken om hun misbruik van sekteleden voort te zetten.

• Oppositie tegen nieuwe religieuze bewegingen en sekten