De Heilige Drie-eenheid (Masaccio)
De Heilige Drie-eenheid met Maria, Johannes en schenkers (Italiaans: Santa Trinità) is een fresco van de vroege renaissanceschilder Masaccio uit circa 1425-1428. Het bevindt zich in de Dominicaanse kerk Santa Maria Novella in Florence. Het staat bekend als een van de vroegste kunstwerken waarin het lijnperspectief correct is toegepast. Het werk kwam tot stand in opdracht van een vooraanstaande Florentijnse familie bij wijze van gedenkteken.
De Heilige Drie-eenheid
| ||||
 | ||||
| Algemene gegevens | ||||
| Originele titel | Trinità | |||
| Kunstenaar | Masaccio | |||
| Datering | circa 1425-1428 | |||
| Techniek | fresco | |||
| Genre | altaarstuk | |||
| Stijl | renaissance | |||
| Afmetingen | 667 × 317 cm | |||
| Context | ||||
| Opdrachtgever | onbekend | |||
| Adviseur | Fra' Alessio Strozzi (?) Filippo Brunelleschi (?) | |||
| Locatie | Santa Maria Novella, Florence | |||
| Type gebouw | dominicaanse basiliek | |||
| Ruimte | linkerzijbeuk | |||
| ||||
Beschrijving
Op het fresco zijn de Vader, de Zoon en de Heilige Geest afgebeeld onder een tongewelf met Maria en Johannes onder het kruis. Links en rechts op de voorgrond knielen de schenkers van het fresco, de man in het scharlaken kostuum van een gonfaloniere. Op de voorgrond ligt een geraamte op een graftombe onder de tekst: "Ik was wat gij zijt, en gij zult zijn wat ik ben".
De hele opbouw van het werk geeft een illusie van ruimtelijkheid waarvoor de schilder alle middelen inzet om dit via een bedacht perspectiefsysteem te bereiken:
- Het geraamte op de voorgrond rust op een vooruitstekende graftombe.
- De beide op de juiste schaal weergegeven schenkers, knielen op een trede aan de ingang van een kapel.
- Maria en Johannes zijn in verkort weergegeven om te laten uitkomen dat zij voorbij de beide zuilen in de kapel staan.
- Daarbij kijkt Maria neer op de beschouwers en vestigt met een gebaar de aandacht op de Christusfiguur.
- De kapel lijkt een echte ruimte met een nauwkeurig weergegeven cassetteplafond, die zich achter de muur lijkt te bevinden.
- Hij maakt gebruik van slechts één verdwijnpunt, waardoor hij in staat was de driedimensionale werkelijkheid over te brengen.
De grote prestatie van de schilder lag hierin dat hij de figuren in een ruimtelijke eenheid plaatste en een illusie van tastbaarheid schiep door gebruik van het chiaroscuro. Tegelijkertijd bezielde de kunstenaar de menselijke figuur weer met eenzelfde robuustheid als in de fresco's van Giotto. Masaccio gebruikte voor de architecturale omlijsting klassieke elementen, zoals de Korinthische en Ionische zuilen, de schelpennis en een cassetteplafond.
Literatuur
- (en) Alberti, Leon Battista; Grayson, Cecil (vertaling); Kemp, Martin (red.), 1972/1991, On Painting, Londen, Penguin Books
- (en) Panofsky, Erwin, 1960 (1972), Renaissance and Renascences in Western Art, New York etc., Harper & Row (p. 21, 31-35, 162-170, 202)
- (en) /(nl) Gombrich, E.H., 1950/1989, The Story of Art (hoofdstuk 12: "The conquest of reality"), Oxford, Phaidon (vertaald als: Eeuwige schoonheid)
- (en) Gombrich, E.H., 1960/1977 (1991), Art & Illusion. A study in the psychology of pictorial representation (vijfde editie), Oxford, Phaidon (Vasari over Masaccio: p. 10)
- (en) Gombrich, E.H., 1967, "From the Revival of Letters to the Reform of the Arts", in: The Heritage of Apelles, 1976, Oxford, Phaidon, p. 93-110 (Masaccio: p. 106-107)
- (de) Pizzigoni, Attilio, 1991, Filippo Brunelleschi (vertaald uit het Italiaans), Zürich / München, Artemis & Winkler Verlag, p. 104-107
- (en) Ackerman, James S., 1994, "The First Renaissance Buildings", Design Book Review 34 (herfst 1994: The Architecture of Humanism), p. 23-26
- (fr) Borsi, Franco & Borsi, Stefano, 1998, Masaccio (vertaald uit het Italiaans), Parijs, Éditions Hazan
 |
Zie de categorie Trinity (Masaccio) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |