Dande
Dande is een Arubaanse folkloristische traditie bij de jaarwisseling, waarbij muzikanten en zangers, de paranda, met gezongen nieuwjaarswensen langs de huisdeuren trekken.
Oorsprong, instrumenten en zang
Dande heeft haar oorsprong in de Afrikaanse tambú en vertoont overeenkomsten met andere Afro-Caraïbische muziekstijlen. Toen Curaçaose slaven naar Aruba verhuisden brachten ze de tambú mee. Rond 1880 werd de dande geboren toen bevrijde slaven de tambú begonnen te spelen en Arubaanse huizen te bezoeken om de bewoners een gelukkig nieuwjaar te wensen.[1] De benaming Dande is waarschijnlijk afkomstig van het Spaanse woord dandare wat betekent "gaan van de ene plaats naar de andere". De dande behoort tot de Arubaanse folklore en komt in deze vorm nergens elders in het Caraïbisch gebied voor.
De muziekinstrumenten die bij dande gebruikt worden, zijn op de eerste plaats de viool of de accordeon. Soms worden ze allebei gebruikt. Verder de trom (tambor), die met een stokje wordt bespeeld, de cuarta en de rasp (wiri). Vanaf de jaren 30 van de twintigste eeuw worden ook de gitaar, marimba en maraca gebruikt, een muzikale invloed uit Cuba.[2]
Bij de dande is er in het algemeen één zanger, maar er kunnen ook meerdere zijn. De dande is het meest semantisch beladen van alle Arubaanse muziekstijlen, te vergelijken met wat de calypso voor Trinidad is.[3] De tekst bestaat uit gepersonaliseerde nieuwjaarswensen, welke door de zanger worden geïmproviseerd. Na iedere strofe van de voorzanger zingen de overige leden van de paranda met handgeklap het dande-refrein ay nobe, een verbastering van "ta aña nobo awe" oftewel "het is nieuwjaar vandaag". Na het bezingen van de bewoners van het huis herhaalt men de eerste strofen van ieder lied en eindigt men met biba biba aña nobo, biba biba aña nobo.
Refrein
Ay nobe
Dande ma jega na bo porta
Dande di un aña nobo
Dande mi ta spera tur cos bon
Dande mi ta spera e aña aki
Dande Dios dunabo bida
Dande salu cu bida
Tira dies placa den mi sombre
Dande di un aña nobo
Biba biba aña nobo
Biba biba aña nobo
Huis-aan-huis
De paranda is actief in de periode vanaf oudejaarsnacht na het traditionele vuurwerk (tiro) tot aan de viering van Driekoningen op 6 januari. Wanneer een huis van bekende mensen wordt benaderd begint de groep zonder meer te spelen. Wanneer het onbekenden betreft, vraagt een lid van de paranda eerst of de bewoners dande ontvangt. De zanger blijft bij de huisdeur staan. De deur hoeft niet open te staan. Hij zet zijn hoed af en met zijn hoed in zijn rechterhand bezingt hij de aanwezige bewoners afzonderlijk met vermelding van ieders naam.[2] De volgorde is het hoofd van het gezin, daarna zijn echtgenote en tenslotte kinderen, in leeftijdsvolgorde beginnend met de oudste. Tijdens het zingen wordt de hoed doorgegeven zodat hierin geld kan worden gestort voor goed geluk. Na de dande gaat de paranda het huis binnen en wordt daar dan twee liedjes gezongen. Een met de viool of accordeon en een met de tambu-slag. Na gebruik van een drankje vertrekt de paranda naar het volgende huis.[4]
Festivals
Voor behoud en bevordering van de dande vindt jaarlijks een dande-festival plaats. Initiatiefnemer, Harry Croes, organiseerde dit festival van 1973 tot 2018 en is opgevolgd door zijn dochter.[5] Tijdens het festival dingen zangers mee met nieuwe composities en teksten voor de titel van Rey di Dande of Reina di Dande (koning en koningin van het dande-lied). Bekende deelnemers van het eerste uur zijn onder meer Vicente Tromp (meermalen rey di dande) y su grupo Lirios del Campo, Grupo di Betico (voorheen Betico y su grupo), Motito Croes y Conhunto Folklorico Arubano, Edjean Semeleer (meermalen rey di Dande), Didi Wernet (meermalen rey di dande).[6] Vanaf 2001 worden er ook voor jongeren en kinderen zangwedstrijden gehouden.[5]
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|