Contractie (taalkunde)
In de fonologie is contractie of samentrekking (niet te verwarren met grammaticale samentrekking) de benaming voor het verschijnsel dat meerdere opeenvolgende klanken (dit kunnen zowel klinkers als medeklinkers zijn) worden samengetrokken tot een nieuwe klank die van de oorspronkelijke klanken bepaalde kenmerken behoudt. De aldus ontstane klank heeft bijvoorbeeld het articulatiepunt van de ene klank en de manier van articulatie van de andere.
Voorbeelden
Een voorbeeld van contractie in het Indonesisch is de manier waarop de nasale eindklank van het prefix [/meN-/]? wordt samengetrokken met de erop volgende stemloze plosief. Het resultaat is een nasale medeklinker die tevens als een stemloze plosief (labiaal, alveolaar of velaar) wordt gearticuleerd:
- [meN + potoŋ]? wordt [memotoŋ]? "snijden"
- [meN + tulis]? wordt [menulis]? "schrijven"
- [meN + kira]? wordt [meŋira]? "vermoeden"
In het Nederlands veranderde het oorspronkelijke voltooid deelwoord van eten, geëten, door contractie eerst in geten. Dit werd daarna niet meer als een voltooid deelwoord herkend, waarna het prefix ge- opnieuw werd toegevoegd. Aldus ontstond de nieuwe vorm gegeten.[1]
Verwante begrippen
- Contractie komt neer op een combinatie van assimilatie en deletie.
- Wanneer het specifiek het samentrekken van opeenvolgende klinkers als stijlfiguur betreft, wordt van syneresis gesproken. Het tegenovergestelde hiervan is diëresis.
Zie ook
| Bronnen, noten en/of referenties |