Concordante vertaling
Onder een concordante vertaling verstaat men een vertaling die een bepaald woord uit de te vertalen tekst telkens weergeeft met hetzelfde woord in de taal waarnaar vertaald wordt. De term wordt vooral gebruikt in verhandelingen over Bijbelvertaling. Onder idiolect vertalen verstaat men daarentegen dat men probeert de bijbetekenissen en de stijl zo veel mogelijk mee te laten klinken in de vertaling.[1]
Een concordantie is een hulpmiddel waarin alle woorden uit de Bijbel alfabetisch opgenomen zijn. Dit lijkt gemakkelijker te zijn als er concordant vertaald is. Een bekende concordantie voor het Engelse taalgebied is de Concordantie van Strong. Deze geeft elke woord van de grondtekst een nummer, een definitie, waardoor gemakkelijk te zien is hoe men het woord elders vertaald heeft. De Online Bijbel maakt het mogelijk in meerdere vertalingen op Strongsnummers te zoeken.
Septuagint en Statenvertaling
Ongeveer 200 voor Christus ontstond de Griekse vertaling van het Oude Testament, de Septuagint. Dit was een nogal vrije vertaling van een nogal vrije tekst. Na de opkomst van het christendom werd dit de Bijbel van de christenen. In discussies konden de Joden meestal geen beroep doen op de Hebreeuwse grondtekst, die de christenen niet kenden. Zo ontstond de vertaling van Aquila. Deze vertaalde de Bijbel niet alleen zo letterlijk mogelijk, maar ook extreem concordant: niet alleen trachtte hij voor elk Hebreeuws woord een Grieks woord te zoeken met dezelfde betekenis, maar ook met dezelfde herkomst. Gevolg was dat de Griekse tekst van Aquila vrijwel onleesbaar is. De Statenvertaling is ook zo letterlijk en concordant mogelijk vertaald. Deze vertaling heeft de doeltaal, het Nederlands, verregaand beïnvloed. Ze ontstond in een tijd dat het Nederlands zich nog ontwikkelde, en de Nederlander vaker Bijbel las dan tegenwoordig het geval is.
Woord voor woord vertalen
Concordant vertalen vertaalt woord voor woord; maar eigenlijk is het niet de opdracht woorden te vertalen, maar een tekst. Een taal is aangepast aan het volk dat hem gebruikt. Elk woord heeft een spectrum aan bijbetekenissen, die voortdurend in wisselende mate meeklinken. Bijvoorbeeld het woord sarx, vlees. In het Nederlands heeft dit de vooral de betekenis: (1) voedsel en (2) het zachte weefsel tussen huid en botten. In de Brief van Paulus aan de Romeinen heeft het woord sarx een heel scala betekenissen: lichamelijk; natuurlijke , menselijke afkomst ; de mensheid; de zwakke menselijke natuur; de menselijke natuur van Christus, de zondige menselijke natuur; de niet wedergeboren natuur. In hoofdstuk 14 heeft Paulus het over vlees als voedsel, maar dan gebruikt hij een ander woord (krea). Wanneer Paulus het woord sarx gebruikt, klinken al die betekenissen in meerdere of mindere mate mee.[2] Een Nederlander die dit gebruik van ‘’vlees’’ niet kent, snapt niet waar het over gaat. Een niet-concordante vertaling, zoals de Nieuwe Bijbelvertaling, zoekt elke keer dat het woord sarx valt, er de betekenis bij die het beste past.[3] Voor theologen echter is het zinvol om te zien welk Grieks woord daar gebruikt is. Datzelfde geldt voor woorden als wet en geest.
Nederlandse vertalingen
Naast de Statenvertaling zijn er in Nederland verschillende concordante vertalingen verschenen. De Nederlandse Concordante Vertaling is eveneens een zo letterlijk en concordant mogelijke vertaling, en tracht daarbij zoveel mogelijk interpretatie uit te sluiten. In de Brief van Paulus aan de Romeinen zou deze vertaling overal het woord vlees handhaven, waardoor de prominente plaats van het woord in de brief zichtbaar wordt. Wel is daarmee de tekst moeilijker te begrijpen, omdat het gebruik van het beeld ‘’vlees’’ zoals gezegd niet bij iedereen bekend is. Daarom wordt de vertaling ook aangeduid als een studievertaling, in tegenstelling tot de Nieuwe Bijbelvertaling, die leesbaarheid voorop stelt. Ook de Naardense Bijbel en de serie "Een vertaling om voor te lezen" van de Societas Hebraica Amstelodamensis vertalen volgens principes die verwant zijn aan concordant vertalen.
Externe Links
Bronnen, noten en/of referenties
|