Colonia (Romeinse term)

Colonia (meervoud coloniae) was de Latijnse juridische term voor een bepaald politiek statuut van een volksplanting of nederzetting in het Romeinse Rijk.

Romeinse Colonia in tweede eeuw

De Romeinen maakten onderscheid tussen:

1. Coloniae Civium Romanorum waren kolonies uitsluitend bevolkt door Romeinse burgers, die deel uitmaakten van de tribus van de stad Rome.
   In de oudste periode tot ca. 185 v.Chr. werden deze nederzettingen hoofdzakelijk gesticht als een soort burgergarnizoenen ter beveiliging van de kust (coloniae maritimae, zo bijvoorbeeld Antium, Ostia, Salernum, Terracina)
   later ook als strategische voorposten, (zo bijvoorbeeld Mutina en Parma in de Povlakte, ...)
   en sinds de Gracchi vooral ter leniging van sociale noden onder proletariërs of veteranen (zo bijvoorbeeld Capua, (het nieuwe) Carthago, Narbo, Tarente, ...).
   De burgers die naar deze coloniae gezonden werden behielden het volwaardige Romeinse burgerrecht, waarvan ze bij een eventueel verblijf te Rome ook gebruik konden maken.
2. Coloniae Latinae (kolonies van Latijns Recht) waren bevolkt door burgers van Rome en van andere steden in Latium. Deze kolonisten verloren hun oorspronkelijke burgerrecht maar werden lid van een nieuwe, autonome burgergemeenschap, waarvan de leden krachtens een verdrag met Rome het zogenaamde Latijns burgerrecht verkregen. Belangrijke steden met dit statuut waren: Alba Fucens, Aquileia, Ardea, Ariminum, Bononia, Brundisium, Keulen, Nîmes.
   In 90 / 89 v.Chr. kregen alle coloniae Latinae in Italië ten zuiden van de Po het statuut van Municipia Civium Romanorum. Het statutaire verschil tussen deze coloniae en de Coloniae Civium Romanorum verdween in de praktijk.

Caesar en Augustus waren de eersten die op grote schaal coloniae in de provincies stichtten; dit waren vrijwel alle Coloniae Civium Romanorum, gewoonlijk bevolkt door hun oorlogsveteranen die hun land hadden verkregen dankzij het Eerste triumviraat. Tussen 50 v.Chr. en 150 na Chr. zijn in het gehele rijk enkele honderden van zulke coloniae tot stand gekomen. Deze hebben in belangrijke mate bijgedragen aan de romanisering van het imperium. In de 2e en 3e eeuw werd de titel colonia steeds meer een privilege dat de Romeinse keizers aan provinciesteden konden verlenen om persoonlijke redenen, bijvoorbeeld als beloning voor loyaal gedrag. Een bekend voorbeeld hiervan is het huidige Xanten (Duitsland) dat ten tijde van keizer Trajanus (heerschappij 98-117) de titel 'colonia' kreeg (Colonia Ulpia Trajana).