Inlichtingendienst Buitenland

De hoofden van de Buitenlandse Inlichtingendienst (BID) waren:

• 16-02-1946 - 01-01-1948: mr. C.L.W. Fock
• 01-01-1948 - 30-09-1948: R.J.M. Driebeek
• 30-09-1948 - 01-05-1949: jhr. A.Th. De Muralt (waarnemend)
• 01-05-1949 - 01-08-1956: jhr. A.Th. De Muralt
• 01-08-1956 - 01-07-1962: L.B. Labouchère
• 01-07-1962 - 15-12-1969: Th.W. Crul
• 15-12-1969 - 01-01-1971: Vadm bd H. Bos (waarnemend) (Bos was de Coördinator Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten)

De hoofden van de Inlichtingendiensten Buitenland (IDB) waren:

• 01-01-1971 - 01-09-1972: C.J. Hagen (IDB/Defensie) .
• 01-09-1972 - 01-11-1978: C.J. Hagen (IDB/AZ)
• 01-11-1978 - 01-04-1980: Vadm bd F.E. Kruimink (waarnemend) (Kruimink was de Coördinator Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten)
• 01-04-1980 - 26-09-1986: Genm Marns bd A.J. Romijn
• 26-09-1986 - 01-01-1994: drs. K.M. Meulmeester

De organisatie en taken van de BID werden weergegeven in een uitvoerige notitie van het toenmalige Hoofd BID , getiteld Taak BID van eind jaren ’40:

• Politieke inlichtingen, hoofdzakelijk betrekking hebbend op Europa
• economische inlichtingen
• Militaire inlichtingen[5]
• Gegevens over contra-spionage[6] in het buitenland

Corresponderend hiermee had de BID een politieke afdeling, een economische afdeling, een afdeling contra-spionage en een militaire afdeling.

Als militaire afdeling trad een afdeling van de Generale Staf op, de Hoofdafdeling IIIc van de Generale Staf, die in 1948 omgedoopt werd in sectie G7 en in 1949 in Sectie Algemene Zaken (SAZ). Het hoofd van de Afdeling 1 (Operatie) van SAZ was tevens hoofd van de militaire afdeling van de BID

De BID telde in 1948 29 ambtenaren op het 'hoofdkantoor' en daarnaast nog eens acht ambtenaren in het buitenland.

Binnen de IDB rees er onenigheid tussen de Directie Verwerving die bijna uitsluitend uit militair personeel bestond en de Directie Verwerking die voornamelijk burgerpersoneel in dienst had. Deze waren pas opgelost toen alle medewerkers van Verwerking waren overgeplaatst, waarna de IDB nog meer dan voorheen op de MID steunde, met name door gebruik te maken van de faciliteiten van de grootste afluistercentrale van Nederland, het Wiskundig Centrum (WKC) (vanaf 1982 Technisch Informatieverwerkings Centrum (TIVC)) op het marineterrein in Amsterdam.[7]

De IDB beschikte over goede contacten met andere Nederlandse organisaties als de Militaire Inlichtingendienst (MID) en had ook goede banden met buitenlandse zusterdiensten zoals de Amerikaanse CIA.

De samenwerking met BVD, Militaire Inlichtingendiensten en het Ministerie van Buitenlandse Zaken verliep niet soepel. Dat kwam er op neer dat de departementen en diensten niet aangaven aan welke informatie men behoefte had, zodat de BID inlichtingen verzamelde waar niemand op zat te wachten.

Op 1 januari 1971 werd de dienst in gereorganiseerde vorm als IDB ondergebracht bij het Ministerie van Defensie, maar op 1 september 1972 kwam ze opnieuw onder het Ministerie van Algemene Zaken.[7]

De Generale Staf van de Landmacht kende eind 1946 de Hoofdafdelingen IIIa (verwerking van inlichtingen) en IIIb (beveiliging) en vanaf mei 1946 IIIc (Inlichtingen).[8]^:p51. IIIc had 2 onderafdelingen: Afdeling 1 (Operatie), die inlichtingen in het buitenland zou moeten inwinnen, onder meer door het uitzenden van agenten, en Afdeling 2 (Voorbereiding), die een 'stay behind'-organisatie zou moeten opzetten met het oog op een eventuele bezetting (uit Afdeling 2 zou de organisatie voortkomen die bekend staat als “Gladio”).[9]^:p5
De Hoofdafdeling IIIc werd in 1948 omgedoopt in "Sectie G7 Algemene Zaken" en op 1 juli 1949 in "Sectie Algemene Zaken" (SAZ).
Afdeling 1 (Operatie) zou inlichtingen in het buitenland moeten inwinnen, onder meer door het uitzenden van agenten, maar het voormalige Hoofd BID, C.L.W. Fock, inmiddels Raadadviseur[10] van minister-president Beel, belette dat door er in 1948 op te wijzen dat het inwinnen van (militaire) inlichtingen in het buitenland en van de bevoegdheid om agenten naar het buitenland te zenden uitsluitend was voorbehouden aan de Buitenlandse Inlichtingendienst (BID).
Het resultaat was, dat de militaire afdeling van de BID alleen informatie van militaire aard uit de door de BID binnengebrachte berichten sorteerde en doorgaf aan de inlichtingendiensten van land-, zee- en luchtmacht (resp. MID/LAMID, MARID en LUID).
Geleidelijk echter ging de militaire afdeling, met instemming van de BID-leiding, toch eigen, specifiek op militaire inlichtingen gerichte, operaties uitvoeren, waardoor binnen de BID operaties werden uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van de Chef van de Generale Staf, onder wie Hoofd SAZ, tevens het hoofd van de militaire afdeling van BID, ressorteerde. Pas in het najaar van 1956 werd dit opgelost doordat het hoofd van de militaire afdeling van BID niet langer tevens hoofd van Afdeling 1 van SAZ was.

De uitkomst van een onderzoek in 1961 naar het mislukken van een spionage-missie van BID-agenten Evert Reydon en Louw de Jager naar de Sovjet-Unie had tot gevolg dat zowel het Hoofd BID Labouchère als diens plaatsvervanger aftraden.

In de jaren ‘80 werd een medewerker van de IDB gerekruteerd door de Israëlische geheime dienst Mossad, en speelde o.a. geheime informatie over de NAVO door. Na zijn ontmaskering eind 1983 werd de mol uitgezet naar Israël.

In 1990 werd in Europa het bestaan van de geheime organisatie Gladio bekend. In Nederland kwam het bestaan van grote wapenopslagplaatsen van Gladio aan het licht, waaruit bovendien grote hoeveelheden wapens waren verdwenen. Hoewel geen onderdeel van de IDB, bleek de Nederlandse tak van Gladio evenals de IDB gevestigd te zijn in Villa Maarheeze in Wassenaar.