Broeder Klauskapel

De kapel is gesticht door het boerenechtpaar Hermann-Josef en Trudel Scheidtweiler. De bouwheer koesterde al lange tijd de wens om een kapel te stichten 'uit dankbaarheid voor een goed en vervuld leven'. De kapel zou gewijd moeten worden aan Nicolaas van Flüe ('Broeder Klaus'). Scheidtweiler organiseerde jaarlijks bedevaarten voor de Landjugend, een katholieke jeugdorganisatie, waar Niklaus van Flüe schutspatroon van is.[1]

In september 1998 verscheen in de Frankfurter Algemeine Zeitung een artikel over de bouw van het bisschoppelijk museum in Keulen naar ontwerp van de architect Peter Zumthor. Scheidtweiler stuurde, niet wetende dat het om een beroemd architect ging, een brief naar Zumthor met de vraag of hij niet een kapel voor hem kon bouwen.

Zumthor antwoordde dat zijn honorarium hoog zou zijn, dat hij uitsluitend in een moderne, minimalistische stijl bouwt en dat hij gewoonlijk alle details zelf wil bepalen. Omdat Nicolaas van Flüe de patroonheilige van Zwitserland en tevens de favoriete heilige was van zijn moeder, accepteerde Zumthor de opdracht. Het project zou door perfectionisme van de architect uiteindelijk negen jaar duren. Pas zeven jaar naar de toezegging van Zumthor werd met de bouw begonnen. Naar verluidt heeft Zumthor uiteindelijk geen honorarium gevraagd voor het ontwerpen van deze kapel.[2]

De kapel staat in open akkerbouwland en is gebouwd door boerenfamilies uit de omgeving en vrienden van het echtpaar. Het is een devotiekapel en er vinden derhalve geen kerkdiensten plaats.

De ruwe, geblakerde binnenwand met licht dat door de mondgeblazen glasdruppels naar binnen valt.

De kapel bestaat uit twaalf meter hoge betonnen wanden in de vorm van een onregelmatige zijfhoek. Er is een goedkope, traditionele bouwtechniek gebruikt om de kosten te drukken. Eerst werden 112 sparrenstammen, gekapt uit een bos in het naburige Bad Munstereiffel, als een wigwam opgesteld om de binnenruimte te vormen. Daar omheen werd een bekisting gemaakt en betonijzer aangebracht. De bekisting werd op afstand gehouden door holle buizen. De ontstane binnenruimte werd vervolgens laag voor laag gevuld met stampbeton. Het beton werd gemengd van ter plaatse verkregen rood en geel eiffelzand en rivierkiezels. Omdat elk van de 24 lagen enkele weken moest uitharden, duurde dit proces een jaar. Vervolgens werden de boomstammen aangestoken met een kolenvuur, dat drie weken brandde. Na het verwijderen van de verkoolde boomstammen bleef een holle, geblakerde binnenruimte over.

De ruimte loopt naar boven toe in een oog- of bladvormige opening die een oculus vormt in het dak van de kapel. Hierdoor dringt zonlicht maar ook regen de naar binnen.

De ruwe vloer is gemaakt van een twee centimeter dikke tin-lood legering die ter plaatse gegoten is. Het materiaal refereert aan de loodmijnen van Mechernich. De vloer vangt het regenwater op dat de kapel binnendringt. De ambiance is daardoor elke periode van het jaar anders. De vier elementen vuur, water, aarde, lucht worden hier verenigd.

De 350 horizontale horizontale holle pijpen die de bekisting bij elkaar hield werden afgesloten met mondgeblazen glasdruppels zodat hier ook licht door naar binnendringt. Het geeft het effect van een sterrenhemel.

Toegang tot de kapel verkrijgt men door een hoge, driehoekige stalen deur die verwijst naar de Heilige Drie-eenheid. Boven de deur hangt een ijzeren kruis. Het grondplan heeft een druppelvorm net als de oculus. Na het betreden van de ingang vertoont de ruimte een lichte kromming naar links, zodat het centrale gedeelde van de kapel pas na enkele meters wordt ontsloten voor de bezoeker.

Het interieur is spartaans. Het bouwwerk heeft geen enkele gas-, water- en electriciteits aansluiting. Van het licht is het gebouw afhankelijk van het buitenlicht; dat valt naar binnen door de open oculus in het dak en de glazen lichtkogels. Naast licht valt ook de regen door de oculus in het dak naar binnen.

Op een zuil staat een bronzen borstbeeld van Broeder Klaus, gemaakt door de Zwitserse beeldhouwer Hans Josephsohn. Hierin bevindt zich ook een relikwie van de heilige. Langs de muur staat een eenvoudige bank en een kaarsenbak voor devotiekaarsen.

Aan de muur hangt een messing zesspakig wiel, het meditatieteken van Klaus van Flüe.

Het gebouw als geheel interpreteert het bidden en werken van broeder Klaus. De nadruk ligt op de binnenruimte en daarmee op de geisoleerde levenswijze van Klaus. Het minimalistische karakter van de bouw verwijst naar het teruggetrokken, eenvoudige en ascetische leven.[1]

De oculus in het dak gelijkt op een staart van een vallende ster en verwijst naar Klaus' visioen in de moederschoot. De opgaande wanden en het licht dat door het dak valt symboliseren de weg naar God en de toren die Broeder Klaus zag in zijn visioen.

Aan de buitenkant is nauwelijks te zien dat het om een religieus bouwwerk gaat. Alleen de bijzondere driehoekige deur (een verwijzing naar de heilige drie-eenheid) en een eenvoudig grieks kruis verrraden dat het om een religieus bouwwerk gaat.

Het gebouw wordt gewaardeerd als een mooi voorbeeld van religieuze moderne architectuur. Vooral het contrast tussen het verborgen, mystieke interieur en de minimalistische buitenkant is bijzonder. Ook de inpassing in het landschap wordt gezien als zeer geslaagd.

De kapel trekt jaarlijks veel bezoekers. Niet alleen gelovigen die komen om te bidden maar ook veel architecten en architectuurliefhebbers, zodat het er druk kan zijn. Dat leidt soms tot conflicten met gelovigen en omwonenenden.

• 
  Aanzicht vanuit het noord-westen
• 
  De kapel in het veld
• 
  Ingang
• 
  Oculus
• 
  Luchtopname (2015)
• 
  Interieur
• 
  Interieur
• 
  Plaquette met inscriptie

• Officiële website van de kapel

Zie de categorie Feldkapelle (Wachendorf) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.