Bantoestan

Een Bantoestan, ook wel thuisland genoemd, was een in naam zelfstandig gebiedsdeel binnen de grenzen van Zuid-Afrika en Namibië dat tijdens het apartheidsregime aan de zwarte bevolkingsgroepen werd toegewezen.

Kaart van de voormalige thuislanden in Zuid-Afrika

"Bantoe" betekent "mensen" in de Bantoetalen maar is ook een aanduiding als voor de volkeren die deze talen spreken. "Stan" betekent in verscheidene Iraanse talen "land van" (vergelijk Kazachstan, Turkmenistan, Tadjikistan etc.). Het was derhalve de bedoeling de Bantoevolken in deze landen te huisvesten. Tegenstanders van het apartheidsregime verzetten zich door de term "Bantoestan", die door de apartheidsregering werd gebruikt, niet te gebruiken en te vervangen door de term "thuisland". Deze laatste term werd door de media in landen buiten Zuid-Afrika overgenomen, waardoor het van oorsprong Nederlandse woord thuisland een nieuwe aanvullende betekenis kreeg.

In Zuid-Afrika bestonden er tien van deze gebieden, die alle zelfbestuur kregen. Vier daarvan, Bophuthatswana, Ciskei, Transkei en Venda, werden later "onafhankelijk" verklaard. Met de zes andere, Gazankulu, KaNgwane, KwaNdebele, Kwazoeloe, Lebowa en QwaQwa, is dit nooit gebeurd. De vier onafhankelijk verklaarde bantoestans werden behalve door Zuid-Afrika door geen enkel ander land als onafhankelijk erkend, maar in Israël werd wel een handelsmissie voor Ciskei geopend, en ook Bophuthatswana had een vertegenwoordiger in Israël. Volgens de Zuid-Afrikaanse autoriteiten waren de thuislanden bedoeld om de zwarte bevolking een grote mate van zelfbeschikking te geven en er ook voor te zorgen dat hun cultuur bewaard bleef, maar in werkelijkheid werden zij gecreëerd om meer controle uit te oefenen, hun bevolking uit te sluiten uit de Zuid-Afrikaanse politiek, en controle over de economisch en strategisch belangrijkste gebieden voor de blanke minderheid te verzekeren.

Geen van deze thuislanden kon levensvatbaar genoemd worden. Zij bestonden grotendeels uit niet-aaneengesloten stukken dor land, waar erosie veelal vrij spel had. Deze vazalstaten waren in grote mate afhankelijk van Zuid-Afrika, dat zelfs besliste wie er moest wonen. Economisch gezien konden deze pseudolanden niet instaan voor het welzijn van hun bevolking. Er was vrijwel geen industrie en de werkgelegenheid was zeer laag. Zwarte arbeiders die toch werkten, konden met hun karige loon hun familie nauwelijks onderhouden.

Na het verdwijnen van de apartheid werden de thuislanden op 27 april 1994 herenigd met Zuid-Afrika.

Namibië bezat eveneens tien thuislanden volgens het Plan Odendaal. Caprivi, Kavangoland en Owamboland hadden een vorm van "zelfbestuur"; Boesmanland, Damaraland, Hereroland, Kaokoveld, Namaland, Rehoboth (Basterland) en Tswanaland niet.