Aleid van Holland

Aleid was een dochter van Floris IV van Holland en Machteld van Brabant. Zij trouwde in 1246 met Jan van Avesnes om het bondgenootschap van haar broer Willem II van Holland met Jan te bevestigen. Na de dood van Jan (1257) werd ze regentes van Henegouwen voor haar zoon Jan II van Avesnes. Na de dood van haar broer Floris de Voogd (in 1258, graaf Willem was al in 1256 overleden) wierp ze zich op als regentes van Holland ("tutrix Hollandie") voor Floris V van Holland.

Aleid vestigde zich in Holland. Zij kocht in 1258 de polder Nuwer Scye (Nieuwe Schie) van Dirk Bokel, ter hoogte van het huidige Schiedam (het gebied tussen Hoogstraat, Boterstraat en Broersvest). De aankoop van deze polder was aantrekkelijk, omdat ten tijde van het bewind van Aleid de aanleg van het westelijk gedeelte van de huidige Schielands Hoge Zeedijk (ongeveer vanaf Kralingen naar het westen) zijn voltooiing naderde. Dit werk was in 1250 begonnen op initiatief van haar broer Willem II van Holland. Het gebied rondom Schiedam was zo beter beschermd tegen het water.

Om voldoende steun onder de Hollandse adel te winnen stelde ze hertog Hendrik III van Brabant aan als mede-regent. Toen deze echter in 1261 overleed, wendde een aantal edelen zich tot hertog Otto II van Gelre met het verzoek om in te grijpen. Toen deze in Dordrecht arriveerde, had Aleid zich al met haar aanhang teruggetrokken op Zuid-Beveland. Daar vond een gewapend treffen plaats, waarin Aleid werd verslagen. Ze moest het land verlaten.[1]

Floris V werd in 1266 (twaalf jaar oud) na de dood van Otto van Gelre volwassen verklaard en hij stond Aleid in 1268 toe om terug te komen naar Holland. In 1272 kocht zij van Dirk II van Wassenaer al diens rechten te Schiedam. Zij was de stichtster van Huis te Riviere in Schiedam, het oudste en destijds op een na grootste slot in het graafschap Holland. Dit kasteel was in de Franse stijl gebouwd. Het was het eerste vierkante kasteel van Holland. Ook liet zij een kerk en gasthuis bouwen. Ze gaf Schiedam het recht om een weekmarkt en een jaarmarkt te houden. Tolvrijheid volgde snel. In 1275 verleende zij, met toestemming van graaf Floris V, stadsrechten aan Schiedam.

Aleid overleed in 1284 in Dordrecht (mogelijk in het Huis Henegouwen), waarna ze per schip en rijtuig naar Valencijn werd vervoerd en ze werd naast haar man aldaar begraven.

Haar tijdgenoot, de geschiedschrijver Jacob van Maerlant droeg zijn eerste werk, Alexanders Geesten, op aan Adelheid van Holland.

In 1991 werd in Schiedam een standbeeld, de vrouwe Aleida voor haar opgericht.[2] De beeldhouwster was Theresia van der Pant.

Aleid trouwde op 9 oktober 1246 met Jan van Avesnes. Er zijn zeven kinderen uit het huwelijk geboren:

• Jan II van Avesnes, graaf van Henegouwen(1280) en van Holland (1299)
• Boudewijn (leefde nog in 1299)
• Bouchard (26 mei 1251 - 29 november 1296), kanunnik in Kamerijk en Luik (1282), proost van Sint-Lambertus in Luik (1286), proost van Maastricht, aartsdiaken van Leuven, bisschop van Metz (1283). Vader van Elisabeth, gehuwd met Steven van der Weyden.
• Gwijde, bisschop van Utrecht
• Willem, bisschop van Kamerijk
• Floris, stadhouder van Zeeland en vorst van Achaea (1255-1297)
• Johanna (overleden 1304), abdis van Flines.

• Portret van Aleid van Holland in het Digitaal Vrouwenlexicon van het Instituut voor Nederlandse geschiedenis
• (en) Brieven van Adelheid van Holland verzameld en vertaald door professor Joan Ferrante van de Columbia University