Olifantsvogels
Olifantsvogels (Aepyornithidae) waren een vogelfamilie waarvan het leefgebied beperkt was tot het eiland Madagaskar.
| Olifantsvogels Fossiel voorkomen: -Holoceen (~ 1000 na Chr.) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Taxonomische indeling | ||||||||
| ||||||||
| Familie | ||||||||
| Aepyornithidae Bonaparte, 1853 | ||||||||
Afbeeldingen Olifantsvogels op  | ||||||||
Olifantsvogels op  | ||||||||
| ||||||||
De groep behoort tot de Struthioniformes, de ruimere groep waartoe ook de struisvogels behoren. Vroeger werd hen wel een eigen orde toegekend; de Aepyornithiformes. Er worden twee geslachten erkend: Aepyornis en Mullerornis. Aepyornis heeft vermoedelijk slechts één soort — vroeger werden er wel vier onderscheiden — Aepyornis maximus, mogelijk de grootste vogel die ooit op aarde rondliep. Aepyornis maximus kon drie meter lang en vijfhonderd kilo zwaar worden. De eieren konden tot 34 centimeter lang en 24 centimeter breed worden en zijn de grootste die van enig landdier bekend zijn; ze worden nog steeds gevonden en sommige bevatten zelfs embryo's. Alle gevonden eieren zijn van A. maximus. In 2014 werd bij Christie's in Londen een eeuwenoud olifantsvogelei geveild voor 122.500 pond.[1]
Mullerornis was veel kleiner en iets lichter dan een struisvogel.
De Aepyornithidae waren planteneters en de dominante herbivoren van het eiland. Er is weinig bekend van de oorsprong van de groep; ze zou zich al in het Krijt kunnen hebben afgesplitst voordat Madagaskar 85 miljoen jaar geleden een apart microcontinent werd. Een andere mogelijkheid is dat basale Struthioniformes het vermogen tot vliegen lang hebben behouden en het eiland later koloniseerden. Echte fossiele Aepyornithidae zijn niet bekend. Volgens DNA-onderzoek zouden ze van de nog bestaande diersoorten het nauwst verwant zijn aan kiwi's. Uit schedelscans werd afgeleid dat ze waarschijnlijk slecht zagen en nachtdieren waren.[2]
Deze vogel is mogelijk de oorsprong van de Arabische legende van de vogel Roc. Een relatie met die legende heeft in de Europese talen vermoedelijk ook het woord "olifantsvogel" opgeleverd: die verwijst niet naar de grootte maar naar het feit dat de vogel Roc volgens het verhaal zijn jongen met olifanten voerde.
Wanneer de groep uitstierf, is niet helemaal duidelijk. Maleiers koloniseerden het eiland ongeveer tussen de 3e en 6e eeuw. Daarna konden ze de vogels snel uitgeroeid hebben door jacht, het eten van de eieren of de introductie van ratten, varkens en vogelziekten. De jongste resten van A. maximus stammen volgens koolstofdatering van rond het jaar 1000. In het midden van de 17e eeuw berichtten Europese reizigers over de vogel alsof hij nog voorkwam, maar ze geven alleen verhalen van de plaatselijke bevolking weer die ook legenden kunnen zijn geweest, geïnspireerd door toen allang verdwenen dieren.
Een reconstructie van de olifantsvogel zit in de collectie van het Museon, Den Haag en staat opgesteld in het museum De Wereld van Kina in Gent.
Taxonomie van de soorten
Familie Aepyornithidae – Olifantsvogels
Geslacht Aepyornis
- Aepyornis hildebrandti
- Aepyornis maximus
- Aepyornis medius
- Aepyornis gracilis
Geslacht Mullerornis
- Mullerorni betsilei
- Mullerorni agilis
- Mullerorni rudis
De olifantsvogel in het museum te Gent
De olifantsvogel (links) van het Museon, Den Haag
Bronnen, noten en/of referenties
|