Achtermeer

Achtermeer bij Alkmaar in de provincie Noord-Holland is de eerst bekende droogmakerij van Nederland, het octrooi stamt uit 1532.[1][2][3][4] In dat jaar werd door keizer Karel V vergunning tot droogleggen verleend aan Jan Janz, baljuw en dijkgraaf, en aan Willem Janz, schout van Alkmaar. Het circa veertig hectare grote meer lag net ten zuiden van Alkmaar en is in 1533 drooggelegd.

Ten zuiden van de stad Alkmaar ligt de polder Achtermeer, in 1533 drooggelegd. In 1573 weer onder water gezet, het jaar van het Beleg van Alkmaar.
De met blauw aangegeven Achtermeerpolder ligt nu binnen de bebouwde kom van Alkmaar. De zwarte pijl wijst het gemaal aan.

In 1573 werd de polder weer voor korte tijd onder water gezet. Mede daardoor moesten de Spanjaarden, die er hun kampement hadden, het Beleg van Alkmaar opgeven. Dit Alkmaars Ontzet luidde het einde van de Tachtigjarige Oorlog in.

De waterhuishouding werd geregeld door het waterschap van de Polder Overdie en Achtermeer,[5] dat opgegaan is in het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Bij een brand in 1912 werd de poldermolen geheel verwoest, waarna een dieselgemaal van 1913 tot 1988 de polder bemaalde.

Bebouwing en gebruik

In de polder Achtermeer is na de Tweede Wereldoorlog een woonwijk gebouwd[3] en het gebied ligt nu geheel binnen de bebouwde kom van Alkmaar, ten zuiden van de oude stad. Bij het plannen van de nieuwe wijk waren de verkaveling en de poldersloten het uitgangspunt voor het stratenpatroon. Delen van de ringvaart zijn bewaard gebleven: in het westen bij de Blekerskade en in het zuidoosten bij de Graaf Jankade en het westelijk deel van de Troelstrakade. Langs de westkant van de Cort van der Lindenkade ligt de oude molenvaart, met aan het zuideinde het dieselgemaal.[6]

In sommige gemeentelijke documenten wordt de zuidelijkere wijk Overdie ook tot Achtermeer gerekend, waardoor Achtermeer tot over de Ommering reikt. Dit deel is tot het begin van de jaren negentig agrarisch gebleven en is met het Bestemmingsplan Bedrijventerrein Boekelermeer aangewezen als buffer met het industriegebied. Hier lagen sportvelden en andere recreatieve voorzieningen.[7] Anno 2019 liggen hier velden van voetbalclub Flamingo's '64.

Waterhuishouding en bemaling

Bestuur

Vanaf 1709 werkt men op proef samen met de gezamenlijke grondbezitters van Overdie en een jaar later wordt dit definitief. Enkele jaren later komen ook de landeigenaren van de Klappolder erbij, waarmee het waterschap van de Polder Overdie en Achtermeer zijn definitieve vorm krijgt. Evenals de Klapmeer was de polder Overdie niet één droogmaking, maar wel een gebied waarin de eigenaars zorgdroegen voor de gezamenlijke afwatering.

In 1962 is het waterschap opgeheven. Het gebied valt nu onder beheer van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. De archieven, die teruggaan tot 1539, berusten bij het Regionaal Archief Alkmaar.

Bemaling

De samenwerking vanaf 1709 kwam tot stand omdat de Achtermeer een nieuwe molen had, terwijl die van Overdie, ter hoogte van de huidige De Ruijterstraat, te weinig wind ving door de luwte van bomen en de stad. Die molen werd verkocht, waarna de Achtermeerse molen beide polders bemaalde.

Meer dan eens, onder andere in 1886, moest de molen na brand herbouwd worden en toen de laatste op 13 augustus 1912 na blikseminslag geheel verwoest werd, besloot men over te gaan tot een gemaal, dat informeel aangeduid werd als Dieselgemaal Alkmaar. Nadat het gemaal in 1988 buiten gebruik gesteld was, werd het onderhouden door een beheersstichting. Die nam het in 1991 over en noemde het Dieselgemaal “J.J. Schilstra”, naar Johan Schilstra, die veel over de waterschapsgeschiedenis van Alkmaar publiceerde. In 2011 werd het inclusief de machinistenwoning overgenomen door woningcorporatie Van Alckmaer, die er de naam Dieselgemaal J. Leegwater aan gaf. Het gemaal is nog steeds maalvaardig en is op verzoek van het Hoogheemraadschap in 1996 en in oktober 2019 bijgesprongen om zoveel mogelijk water uit te slaan.[8]

Het Dieselgemaal Alkmaar van de polder “Het Overdie en Achtermeer” heeft sinds 1994 de status van Provinciaal monument. In 2011 is het gemaal door de Stichting Beheer Dieselgemaal “J.J. Schilstra” overgedragen aan woningcorporatie Van Alckmaer.
Kaart van het Overdie, Agtermeer en Klappolder, 19e eeuw, mogelijk 1812

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.